یادداشتی از نسیم طواف زاده و نگاهی به سوابق سبزکاران / تالاب های ایران شرایط مطلوبی ندارند

به بهانه روز جهانی تالاب

نسیم طواف زاده* – شعار امسال “تالاب ها راهی برای کاهش خطر بلایا”

بلایا، آن چیزی است که در کشور؛ در غرب و شرق و مرکز مشاهده می شود و اگر نجنبیم شمال غربی کشور را نیز در بر خواهد گرفت.
در شرایطی در آستانه روز جهانی تالاب قرار داریم که تالاب های ایران شرایط مطلوبی ندارند؛ خبرهای رسیده از تالاب هامون، شرایط را نسبت به ۲ سال گذشته بسیار حاد و نگران کننده نشان می دهد، تالاب هورالعظیم با بحران فزاینده کم آبی، آب شور و … دست به گریبان است. در شمال کشور تالاب انزلی با آلودگی های ناشی از کشاورزی، فاضلاب، سنبل آبی و … نفسش به شماره افتاده است. تالاب گمیشان لحظات بحرانی را می گذراند و دریاچه ارومیه نیز که دیگر نیازی نیست بگویم و خورخوران و الامیه و دلتای رود شیرین و شور و میناب نیز دیگر آبی برایشان نمانده است.
با نبود برنامه آمایش سرزمین و پیاده کردن برنامه های بخشی، سدسازی بدون ارزیابی اثرات، توسعه برنامه های نفت محور در حساس ترین و شکننده ترین مناطق ساحلی– دریایی، شکار و صید بی رویه، خطر نابودی پرندگان نادر و در معرض انقراض، اجرای سیاست های آبرسانی از مناطق پر آب به کم آب کشور بدون توجه به اثرات سوء محیط زیستی آن، راهسازی در بسیاری از تالاب ها، طرح های کشاورزی “آب بر” بدون توجه به قانونمندی اقلیم های خشک و بهره گیری از تالاب به عنوان مخزن آب کشاورزی در دسترس)، طراحی برنامه های گردشگری ناپایدار در کنار و یا در دل تالاب، وارد کردن گونه های غیربومی به تالاب ها و بر هم زدن تعادل طبیعی این گونه محیط ها و احداث و توسعه مزارع پرورش میگو در سیاست گذاری های کلی کشور سبب می شود، بحران آبی – تالابی رو به گسترش برود.
تالاب ها در سراسر کشور مورد تهدید عوامل مختلفی قرار گرفته اند از جمله:
?برداشت خارج از ظرفیت آب
?برداشت بیش از حد علوفه (از پهنه آبی و حوزه)
?شکار غیرمجاز
?صید غیرمجاز
?معرفی گونه غیربومی
?تغییر کاربری اراضی حوضه و تصرف اراضی پیرامونی
?چند پاره کردن با احداث راه
?جذب گردشگر بدون داشتن برنامه
توسعه صنعتی پیرامون
?ورود آلودگی های کشاورزی، شهری و صنعتی
?دفع زباله در حاشیه

بنظر می رسد که تالاب ها نیاز به مدیریتی نوین دارند و باید تغییرات اساسی را در رفتارمان برای مدیریت تالاب ها در سراسر کشور انجام دهیم.
ایران در سال ۱۹۷۵، هجده تالاب مهم خود را به کنوانسیون رامسر معرفی و پس از ۲۴ سال خاموشی، ۴ تالاب دیگر را فهرست رامسر قرار داد؛ امسال نیز امیدواریم که بتوانیم ۲ تالاب دیگر را نیز به ثبت برسانیم.

ایران ۸۴ تالاب با ارزش جهانی دارد که ۳۵ تالاب در قالب ۲۴ عنوان ثبت شده در فهرست کنوانسیون رامسر، ۱۰ تالاب در کرانه های کاسپین، ۱۱ تالاب در کرانه خلیج فارس و دریای عمان، ۱ تالاب مرزی است و ۱۳ تالاب در استان های دیگر غیرساحلی قرار دارند.

تنوع اقلیمی به لحاظ تفاوت ۱۵ درجه عرض جغرافیایی بین شمالی ترین و جنوبی ترین نقاط کشور و نیز تنوع بسیار شگفت انگیز توپوگرافی و ژئو مورفولوژی، بیش از ۲۷۰۰ کیلومتر سواحل دریایی، بیش از ۱۸۲۰ کیلومتر رودخانه های مرزی، بیش از ۴۰ دریاچه و شوره زار مهم ثبت شده، بیش از ۲۰۰ تالاب مهم غیر ثبت شده، هزاران کیلومتر رودخانه دایمی و فصلی داخلی، موقعیت میان راهی استراتژیک بین دریاهای گرم جنوب و مناطق بسیار سرد شمالی نظیر سیبری برای جابجایی پرندگان، قرار گرفتن ایران در مسیر دو کریدور اصلی مهاجرت پرندگان کره زمین و تفاوت های بسیار متنوع از نظر طول دوام فصل های چهار گانه موثر در کوچ پرندگان؛ طیف وسیع و متنوعی از تالاب ها در ایران دیده می شود و نمایشگاهی از تنوع شگفت انگیز ایران است به طوری که از ۳۲ تیپ تالاب های طبیعی معرفی شده از سوی کنوانسیون رامسر، همه تیپ ها بجز ۲ تیپ (تالاب های آلپی و تالاب های توندرا) در آن وجود دارد.
برای کاهش مهاجرت جمعیت روستایی به شهرها، مدیریت تغییرات اقلیمی پیش روی کشور و حفظ امنیت ملی به بحران تالاب ها خاتمه دهیم و با همیاری و ترسیم نقشه های جدید کشور را نجات دهیم.

هم پیمان با هم، برای بهره برداری خردمندانه و نجات تالاب ها؛ از امروز شما نیز قهرمان تالاب های کشور باشید.

*داوطلب توسعه پایدار

در ادامه نگاهی به سوابق سبزکاران خواهیم داشت:

سبزکاران در طی سالیان گذشته و بر پایه تجربیات خود، فعالیت هایش را در سه حوزه تالاب، جنگل و پسماند متمرکز نموده است
در این سال ها برنامه های متفاوتی را برای افزایش بهره برداری خردمندانه از تالاب ها و کاهش تخریب تالاب ها طراحی و اجرایی نمودیم که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره نمود:
? مشارکت در کارگاه ارزیابی اثرات محیط زیستی در تالاب کیاشهر – ۱۳۸۱
? مشارکت در پروژه ارزیابی اثرات آبزی پروری در دهانه رودخانه سپیدرود و تالاب بوجاق کیاشهر – ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۵
?برگزاری اولین سمینار تالاب های استان گیلان ۱۳۸۵ که در راستای این پروژه و سال ۱۳۸۴ پروژه ارزیابی مشارکتی وضعیت تالاب انزلی اجرایی و از خروجی های آن برای سمینار استفاده شد
? حضور در نشست تصمیم گیری کنار گذر انزلی
?اجرای پروژه “شهر سالم بندرکیاشهر” – ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۰
?اجرای پروژه روستاهای پایدار – ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۱
?مشارکت در هم اندیشی تالاب ها، تحلیلی بر علل پایداری و ناپایداری ۱۳۹۱
?مشارکت در تشکیل گروه هم اندیشی سازمان های غیردولتی تالابی کشور ۱۳۹۲
?انتشار ۳ ویژه نامه
?انتشار ۱ عنوان کتاب تخصصی تالابی
?انتشار ۴ عنوان پوستر تالابی
?و امسال نیز پروژه مدرسه تالاب را در دست اجرا داریم