پلیس حافظ امنیت یا سلب کننده آرامش؟ / چرا فعالیت گشت ارشاد سازوکار مشخصی ندارد؟

زینب غبیشاوی در رویداد ۲۴ نوشت: چند روزی می‌شود که فیلم دستگیری یک دختر جوان توسط نیرو‌های گشت ارشاد در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شود که بسیار شوک آور و تاسف بار است. در این فیلم مامورین گشت ارشاد که شامل چند خانم و یک آقا بودند سعی می‌کنند خانم جوانی را تا داخل ون گشت ببرند، اما زمانی که با مقاومت دختر روبه رو می‌شوند به زور متوسل می‌شوند و با رفتاری به شدت وحشیانه او را به داخل ون می‌اندازند. همچنین در قسمتی از این فیلم، یکی از مامورین که در داخل ماشین است، از یک وسیله که معمولا برای زنده گیری حیوانات استفاده می‌شود برای برخورد با این زن استفاده می‌کنند.

انتشار این فیلم در فضای مجازی خشم عمومی را به همراه داشت و برخی اعلام کردند که هنگامی که زن جوان را به داخل ون هل دادند، سر او به لبه ماشین برخورد کرده است. با انتشار این فیلم رئیس پلیس امنیت تهران اعلام کرد که اینگونه برخورد‌های خارج از ضوابط را نمی‌پذیریم و در این ماموریت نیز برخورد نامناسب و خارج از ضوابط ماموران به هبچ عنوان قابل قبول نیست و بررسی‌های لازم در این خصوص انجام شده است و با ماموران متخلف برخورد انضباطی شد.

البته که این اولین بار نیست که شاهد چنین صحنه‌هایی هستیم، بار‌ها و بار‌ها ماشین‌های گشت ارشاد در خیابان‌ها دختران جوان را به دلیل آن چیزی که پوشش نامناسب خوانده می‌شود با بدترین رفتار‌ها و با زور به داخل ماشین برده‌اند و یا آن‌ها را در حالی که فریاد می‌زنند روی زمین کشانده و با خود می‌برند. هر بار که این چنین اتفاقات رخ می‌دهد فرماندهان نیروی انتظامی بیانیه می‌دهند و اعلام می‌کنند که با مامورین خاطی برخورد شده است و موضوع به دست فراموشی سپرده می‌شود تا دفعه بعدی که فیلم جدیدی از رفتار‌های وحشیانه ماموران گشت ارشاد با بانوان در سطح شهر منتشر می‌شود.

خودرو، خودروی گشت ارشاد است و سبک و سیاق ماموران و برخورد و مواجه با این زن نیز برای اغلب زنان و مردان جامعه ما آشنا است. در حالی که این ویدئو بازتاب گسترده‌ای در شبکه‌های اجتماعی داشت و انتقاد بسیاری را متوجه عملکرد پلیس و نیروهای گشت ارشاد کرده است، پلیس اعلام کرده بازداشت این زن جوان ارتباطی با حجاب نداشته. حالا مشخص نیست این تکذیبیه برای مواجه با انتقادات گسترده از عملکرد پلیس و اثر منفی آن روی جامعه است و یا حقیقت دیگری در این میان وجود دارد.

علی نجفی توانا وکیل و جرم شناس در این باره به رویداد‌۲۴ می‌گوید: در برخورد با پدیده‌های اجتماعی حتی اگر از نوع شدیدترین جرائم باشد، رعایت قوانین و ضوابط به عنوان مهمترین الزمات مامورین و مسئولین خواهد بود. ما حتی در قبال افرادی که مرتکب قتل می‎شوند، حق نداریم با ضرب و شتم یا با ایذا و اذیت واکنش نشان دهیم، خصوصا در ابتدای امر که ضابطین امر دخالت می‌کنند، امکان انتساب اتهام و یا ظن ارتکاب جرم از ناحیه آن‌ها وجود دارد و یا ممکن است از در دفاع از مقام این اشخاص، دلایل و قرائنی ارائه شود که اساس اتهام را به چالش بکشد.

وی ادامه داد: در خصوص برخورد با این پدیده‌ها مانند واکنش نسبت به اشخاصی که برخی از مقامات آن‌ها را اراذل و اوباش نامیده‌اند، دیدیم که این واکنش‌ها نه تنها میزان این اشخاص را کاهش نداد، بلکه این افراد بعد از پایان دوران محکومیت، به دلیل باقی مانده دلایل و انگیزه، مجددا به آن جرائم و حتی جرائم سختتر بازگشتند. از همین رو اولین وظیفه جامعه ریشه یابی است و واکنش باید به گونه‌ای باشد که خود ایجاد کننده جرم و لجبازی و یا در حقیقت ایجاد حس انتقام در میان مردم نباشد.

مشکلات اقتصادی جامعه را دچار بحران رفتاری کرده

نجفی توانا با بیان اینکه در بحث برخورد با موضوع حجاب، این موضوع سابقه چندین دهه اقدام دارد و تاکنون هم موفق به مقصودی که نظام قضایی و انتظامی برای آن تعریف کرده نشدیم، تصریح کرد: دلیل اصلی این ناکامی تعریف بحث حجاب و دوم ریشه یابی آن و عوامل ارتکاب آن و سوم تایید و به کارگیری روش‌های پاسخگو است. چون تاکنون موفق به تهیه سازوکار نشدیم و مردم نیز نمی‌دانند مقصود از حجاب چیست! و ضمن اینکه مشکل بیکاری، عدم توان خانه دار شدن، ازدواج کردن و … جامعه را دچار بحران رفتاری کرده و فقط متوجه مردم نیست و متوجه مسئولین مربوطه هم شده است.

این وکیل دادگستری می‌گوید برخی مواقع با بگیر و ببند و گشت ارشاد به این مسائل ورود کردیم و نتیجه‌ای هم نداشته است. باید نسبت به مفاهیم و تعاریف بازاندیشی کرد و چیستی و چرایی این موضوعات ر ا مورد بررسی قرار داد. خصوصا اینکه در بحث حجاب با توجه به سابقه فرهنگی و با توجه به اینکه حجاب صرفا به لباس اطلاق نمی‌شود، بلکه به سایر امور مانند رفتار و اینکه شرایط حجاب پذیری باید مورد توجه قرار بگیرد، این شیوه‌ها اثر منفی دارد. فراموش نکنیم که ما در برخورد با رفتار‌ها و فرهنگ‎سازی‌ها با معضل بزرگی روبه رو هستیم و با گفتن اینکه این کار را انجام دهید و یا آن کار را انجام ندهید، بدون اینکه الگوی مناسبی داشته باشیم، از سوی دیگر با فساد برخی از مدیران و فرزندان آنها، بستر بی اعتمادی مردم را فراهم کرده است.

نجفی توانا با بیان اینکه واکنش‌های قهر آمیز نتیجه‌ای ندارد و موجب لجبازی بیشتر می‌شود، یاد آورشد: واکنش‌های قهرآمیز نتیجه ندارد و نوعی لجبازی و واکنش در میان جوانان ایجاد می‌کند. در برخورد با موضوعی که به زعم ضابطین جرم تلقی می‌شود باید شیوه‌های برخورد به گونه‌ای باشد که با کمال رافت و احترام و به دور از هرگونه توهین و برخورد‌های ایذایی باشد. این رفتار‌هایی که ما از گشت ارشاد در برخورد با جوانان جامعه شاهد هستیم، مسئولیت قضایی و کیفری به همراه دارد و در هیچ یک از قوانین ما هیچ اجازه‌ای برای برخورد با متهمین داده نشده است، البته در مواردی که متهم سعی می‌کند با اسلحه مقابله کند، بحث فرق دارد. اما در رابطه با دختری که ممکن است با ارزش‌های مورد نظر بخشی از جامعه همخوانی نداشته باشد، به هیچ عنوان قابل پذیرش نیست. آنهم در شرایطی که فضای مجازی همچون یک ناظر عمل می‌کند و همه جامعه در کوتاهترین زمان ممکن از آن مطلع می‌شوند.

این وکیل دادگستری می‌گوید شخص قربانی می‌تواند به مراجع قضایی شکایت کند و هم ضابطین و هم دادستان که مدافع حقوق عامه است می‌توانند در این خصوص شکایت کنند و وارد موضوع شوند و آن را پیگیری کنند. این جرمی که رخ داده مجازات خاص خود را دارد و بستگی به نوع جرم، یا باید دیه پرداخته شود، یا تعزیر شوند و یا مورد تعقیب قضایی قرار بگیرند. واقعا این رفتار‌ها حتی برای کسانی که قتل انجام داده‌اند هم نباید استفاده شود. این رفتار‌ها نارضایتی عمومی را افزایش می‌دهد.

صالح نیکبخت وکیل دادگستری نیز در گفتگویی در این باره به رویداد‌۲۴ می‌گوید: متاسفانه آنچه که در برخی از موارد توسط بخشی از نیرو‌های انتظامی رخ می‌دهد، تمام اقدامات مثبت این نیرو را زیر سوال می‌‎برد و هر مقامی که در نیروی انتظامی در برابر این نوع برخورد‌ها با شهروندان، سکوت کند و یا فقط به تذکر شفاهی اکتفا نماید، به لحاظ افکار عمومی محکوم است و چنان قضاوتی خواهد شد که کسانی که چنین برخورد‌هایی می‌کنند درباره مجری سیاست‌های نیروی انتظامی هستند. نیروی انتظامی به عنوان نیروی حافظ امنیت مردم در کشور شناخته شده است و فعالیت‌های خوب آنان بسیار بیشتر از آن است که با چنین برخورد‌هایی مورد سوال قرار بگیرند.

پلیس حافظ امنیت مردم است نه نیروی سلب کننده امنیت

نیکبخت ادامه داد: آنچه در حادثه اخیر رخ داد و استفاده از وسایلی که برای دستگیری جانوران وحشی استفاده می‌شود و همچنین نوع برخورد مامورین حاضر در آنجا، به شدت اذهان عمومی را تحریک کرده و اگر با این مسئله برخورد نشود، همه رفتار‌های خوب و ارزنده نیروی انتظامی نیز زیر سوال می‌‎رود. نیروی انتظامی در بخش امنیت عمومی جامعه، دارای دستور العمل‌ها، آموزش‌ها و البته مسئولیت است. نباید حتی برخورد موردی و جزئی آن‌ها برای مردم این فکر را ایجاد کند که آن‌ها نه تنها حافظ امنیت نیستند، بلکه سلب امنیت هم می‌کنند.

این وکیل دادگستری می‌گوید مورد اخیر به شدت افکار عمومی را متشنج کرده است، از همین رو جا دارد که فرماندهی کل نیرو‌های انتظامی از طریق بازرسی این سازمان، توجه ویژه داشته باشند و ضمن تنظیم گزارش مستند و مستدل از این اقدام، ماموران خاطی را به سازمان قضایی نیرو‌های مسلح معرفی کنند و از مراجع قضایی درخواست کنند که با این ماموران به صورت ویژه برخورد شود و تا کسب نتیجه نهایی، پیگیر این موضوع باشند.

این جرم شناس با بیان اینکه مامورین نباید برخورد شخصی داشته باشند، گفت: با توجه به اینکه در گذشته نیز مواردی از این قبیل در رابطه با مردم و به ویژه بانوان اتفاق افتاده است و برخورد قاطعی با خاطیان صورت نگرفته و یا موضوع با مصالحه و سازش خاتمه یافته است، نباید هر بار شاهد تکرار این موارد باشیم و با یک وعده تذکر و برخورد با خاطیان، منتظر شویم که به تدریج افکار عمومی آرام و التهابات از بین برود؛ زیرا به اعتقاد این جانب اساس ارتکاب چنین اعمالی در هر سطح و نهاد و ارگانی به لحاظ جامعه شناسی و حقوقی اینطور تعبیر می‌شود که چنین انسان‌هایی خود ناخواسته تبدیل به عواملی شده‌اند که با ملتهب کردن جو جامعه، مردم را به اعتراض عمومی وادار می‌کنند.

رفتار گشت ارشاد با زن جوان را پلیس با قاتل نمی‌کند

نیکبخت با بیان اینکه آن چیزی که افکار عمومی جامعه را بیش از موارد پیشین ملتهب کرده است، استفاده پلیس از قلابی است که برای دستگیری جانوران وحشی استفاده می‌شود، همچنین هل دادن و دستگیری آن خانم و انداختن او به داخل ماشین و آنطوری که گفته می‌شود هم مو‌های او را کشیدند و هم سر او به لبه در اتومبیل برخورد کرده است. این گونه موارد حتی برای افرادی که مرتکب قتل شده‌اند هم صورت نمی‌گیرند و اگر شخص برای رفتن به همراه پلیس مقاومت می‌کند باید تدابیری اندیشیده شود تا فرد از محل خارج نشود و یا اینکه با او صحبت کنند و در نهایت او را قانع به تسلیم شدن کنند. این نوع دستگیری و نوع رفتار‌ها با هیچ یک از اخلاق اجتماعی و قوانین حاکم بر نیروی انتظامی همسو و منطبق نیست.