پرفسور فضل الله رضا در ۱۰۵ سالگی درگذشت

حرف تازه – پرفسور فضل الله رضا دانشمند پرآوازۀ ایران و رییس پیشین دانشگاه تهران در ۱۰۵ سالگی و در اتاوای کانادا چشم از جهان فرو بست.

هر چند پرفسور رضا در خارج از ایران زندگی می کرد اما خوش بختانه ارتباط او با داخل برقرار بود و چند سال قبل مراسم باشکوهی به مناسبت ۱۰۰ ساله شدن پرفسور رضا در دانشکده فنی دانشگاه تهران برگزار شد.

 
چکیده ای از گزارش آن مراسم برای آشنایی بیشتر با یکی از مفاخر نامدار ایران را نقل می کنیم:

-سید محمود دعایی، رییس موسسه اطلاعات در سخنرانی خود از «پروفسور رضا» اجازه خواست در این مراسم از یکی‌دیگر از مفاخر علمی کشور در حوزه فلسفه و علوم انسانی هم یاد کند که سال‌ها پیش به دلایلی از ایران رفته ولی هنوز همه توجه‌اش به میهن ماست.

وی ادامه داد: «این چهره برجسته‌ی علمی برای جراحی قلب‌اش نیازمند ۱۰۰ تا ۲۰۰ هزار دلار بود. در همان زمان ترکیه از او دعوت کرد به عنوان برجسته‌ترین فیلسوف معاصر مرکز و کتابخانه‌ای به نام وی در قونیه تاسیس کند تا استاد میراث معنوی و کتاب‌های ارزشمند خود را به این کتابخانه اهدا کند و در مقابل چک سفیدی برای وی ارسال شود. ترک‌ها حتی پیشنهاد داده بودند مقبره‌ای برای استاد در محل آن مرکز تاسیس کنند که وی پاسخ داده بود من آنچه دارم برای وطنم است و اگر روزی بمیرم آرزویم این است که در وطنم دفن شوم. البته وی در پاسخ به دعوت آنها به قونیه رفت.

مجری برنامه از وی به عنوان استادی از آمریکا یاد کرد ولی او در ابتدای سخنرانی، خود را ایرانی معرفی کرد. علی‌رغم این مساله و با وجود عواطف شهید مطهری و رأفت مقام معظم رهبری و قوه قضاییه نسبت به ایشان هنوز بسیاری با ناسپاسی در برخی روزنامه‌ها نسبت به ایشان بی‌حرمتی می‌کنند و این فرد کسی نیست جز پروفسور سید حسین نصر. وی که بسیاری از مراکز فلسفی جهان ایشان را از اعضای خود می‌دانند، تمام آثار و کتابخانه‌اش را برای انجمن حکمت و فلسفه در ایران اهدا کرده است».

سهیل محمودی – شاعر – که اجرای مراسم را برعهده داشت در بخشی از مراسم با گرامیداشت یاد مهندس بازرگان از سال‌های دور دانشکده فنی و دانشگاه تهران یاد کرد و در میان تشویق‌های حاضران ادامه داد: دوره ای که زنده یاد مهندس بازرگان، زنده یاد دکتر سحابی، زنده یاد مهندس عزت الله سحابی و دکتر شیبانی به آیین مسلمانی در این دانشگاه می زیستند، دوره دشواری بوده است. امروز مسلمانی آسان شده … اما در آن سال‌ها دشوار بود. دلم نیامد از کسانی یاد نکنم که ایمان و آیین و ایران ما با نام آنها گره خورده است.

محمودی همچینن در بخش دیگری از این مراسم یاد زنده یاد عنایت الله رضا، برادر استاد فضل‌الله رضا را نیز گرامی داشت.

به گفته مجری مراسم، دو تن از عموهای پروفسور رضا، وزرای عدلیه و مخابرات نهضت جنگل بوده اند.

 سخنرانی استاد باستانی پاریزی با شوخ‌طبعی‌، شعر خوانی و طنزی شیرین همراه بود و استاد در سخنان خود با اشاره به حال و هوای متفاوت دانشکده فنی و دانشکده ادبیات دانشگاه تهران به بازخوانی شعر طنزی که سال‌ها پیش از وی در مجله توفیق منتشر شده بود، پرداخت.

وی همچنین سن خود را حدود هشتاد سال عنوان کرد که مجری مراسم با بیان این که استاد کمی کم فروشی کرده اند، خاطرنشان کرد: استاد باستانی پاریزی، متولد شب یلدای ۱۳۰۴ هستند و ان شاء الله دو سال دیگر در دانشکده ادبیات یک شب یلدایی پاریزی خواهیم داشت.

 پروفسور رضا هم در سخنرانی کوتاه خود با سرزندگی و شوخ طبعی دل‌انگیزی صحبت کرد که نشان از شور و حال جوانانه او دارد. وی از جمله با اشاره به تاکیداتی که درباره سن و سال او در برخی سخنرانی‌ها شد، گفت: یکی دو تا از آقایان درباره تولد من صحبت کردند که می‌خواستند مرا از جامعه خواستاران جدا کنند.

وی افزود: چند سال پیش که برای سخنرانی در جمع ایرانیان به دانشگاهی رفته بودم استادی در معرفی من گفت که سال تولد من مثل سال تولد حافظ نامعلوم است!

پروفسور همچنین با اشاره به برخی دیدگاه‌های سخنرانان و در بیان توصیه های خود به جوانان به مدد حافظه و ذوق سرشار خود بارها از گنجینه اشعار پارسی مدد گرفت.

فضل‌الله رضا (زادهٔ ۱۰ دی ۱۲۹۳ خورشیدی در رشت) مهندس برق، استاد دانشگاه، چهره ماندگار و رئیس اسبق دانشگاه تهران، دومین رییس دانشگاه صنعتی شریف بود ( در رژیم پهلوی نام این دانشگاه، آریامهر بود و به جای رییس از اصطلاح نایب التولیه استفاده می شد). او مدتی سفیر سابق ایران در یونسکو هم بود. عنایت‌الله رضا (۱۳۸۹–۱۲۹۹) برادر کوچک تر او بود.

   او در زمرهٔ اولین دورهٔ فارغ‌التحصیلان دانشکدهٔ فنی دانشگاه تهران در ۱۳۱۷ بود. در سال ۱۳۲۴ مدرک فوق لیسانس را از دانشگاه کلمبیا در آمریکا و دکترای خود را در رشتهٔ مهندسی برق از دانشگاه پلی تکنیک نیویورک دریافت کرد. وی چنان که ذکر شد پس از دکتر محمدعلی مجتهدی ( که بیشتر با ریاست دبیرستان البرز شهرت دارد)، دومین رئیس دانشگاه صنعتی شریف بود.

   رضا به عنوان یکی از پایه‌گذاران نظریه اطلاعات و مخابرات در جهان شناخته می شد زیرا تحقیقات گسترده‌ای در زمینه ارسال حداکثر اطلاعات در کانال‌های مخابراتی نویزدار، نظریه اطلاعات و فرایندهای تصادفی، سیستم‌های خطی آنالیز عمومی، نظریه سیستم‌ها و مدارها، نظریه کنترل سیستم‌های پویا، فضاهای خطی، انتقال و تلفات انرژی در شبکه‌های n دهانه‌ای انجام داده‌است.