پرسش گری باید در جهت افزایش فهم و بصیرت باشد نه به جهت غرض ورزی شخصی

یادداشت / حجت الاسلام البرز گرفمی: فارغ ازتعصبات جناحی، فریضه امر به معروف و نهی از منکر از مهمات هر جامعه آگاهی محسوب می شود که در فضائل و برکات این آموزه دینی و اخلاقی توصیفات بسیاری ، هم در شرع مبین و هم در اخلاقیات امده است. اما ممکن است گاهی به اسم امر به معروف با پدیده ای مواجه شویم که نه تنها مفید فایده نیست بلکه حتی در چارچوب موازین اخلاقی هم نمی گنجد.

در مورد شرایط آمران به معروف و ناهیان عن المنکر، در اسلام ضوابطی وجود دارد که در صورت دارا بودن آن ها برای فاعل این فریضه، رعایت شاکله های اخلاقی و عرضی هم توصیه موکد دین است. ریز بینی و ظرافت نکته سنجان بسیار نیکوست اما بهتر است این دقت موشکافانه در امور مهمتری از قبیل توجه به نفس در مرحله اول و توجه به مشکلات عقیدتی و مذهبی در مرحله بعد صرف شود، نه اینکه در پس زمینه تصویری از شخصی محبوب و متدین دنبال جزئیاتی بگردیم که شائبه انگیز باشند!

یکی از آموزه های شرعی اطهر اسلام عدم بدگویی آشکار افراد است، قرآن می فرماید: « لا یحّبُ اللهُ الجَهرَ بالسوء من القول » {سوره نساء / ۱۴۸} «خداوند بدگویی آشکار را دوست نمی دارد» و در ایه دیگری از سوره نساء می خوانیم:« هرکس خطا یا گناهی را به دست آورد و آنرا به بی گناهی نسبت دهد در واقع بهتان و گناه بزرگی مرتکب شده است» لذا اسلام و اخلاق عقلای عالم بدین نکته تصریح دارند که بدون دلیل و امارات نسبت سوئی به افراد داده نشود و به جای سوء ظن حسن ظن بشیند. حتی با وجود شواهد و قراین در ارتکاب عمل قبیح، باید چارچوب قانون و شرع در حوزه خصوصی، آن هم مقام ذی صلاح پرسش گر باشد. نکته مهم دیگر پرهیز از پرسش های مغرضانه است که در لسان اسلامی تعنّت نامیده می شود. امیر(ع) می فرمایند:«تسل تَفقُها و لاتسأل تَعنت» یعنی پرسش گری باید در جهت افزایش فهم و بصیرت باشد نه به جهت غرض ورزی شخصی، متاسفانه برخی برای تثبیت نظرات خود به تخریب آراء و حتی شخصیت دیگران اقدام می کنند که این عمل نه تنها سازنده نبوده بلکه در چشم مردم آگاه، پرده از نیّات افراد مغرض بر می دارد.

مولا ی بیان علی(ع) می فرمایند:« من استغش النصّیح استحسن القبیح »، هرکس نصیحت دادن خود را به اغراض شخصی مشوب کند به درستی که ناپسند را خوب شمرده است. پرهیز از جدل های رسانه ای و پرهیز از پند ناصواب عمومی و آشکار نه تنها مورد تاکید شریعت اسلام و ادیان است بلکه هر انسان اخلاق مداری می پذیرد که عیب یابی در اعمال مباح افراد چیزی جز غرض ورزی رسانه ای و شخصی نخواهد بود.

متاسفانه در روزهای اخیر مشاهده شد که رسانه ای برای تضعیف یکی از فرهیختگان و دغدغه مندان عرصه فرهنگ و توسعه شهری، مرتکب یکی از خطاهای زبان و قلم گردید که این امر با موج خفیف رسانه ای همراه بود. شخصیت محبوب و ولایت مدار و متخصص و امتحان پس داده آقای موسوی روزان، بسیار اجّل از از هیاهوهای رسانه ای و منفی بافی مغرضانه بوده و هست. لذا بر خود فرض دانستم با اعلام محبّت و مودّت به آن جناب چند نکته اخلاقی مختصر در توجه به کارکردهای مثبت و منفی زبان و قلم را یادآور شده باشم.

به هر روی بهتر است در بیان اخبار عمومی و نظرات شخصی به موراد زیر توجه بیشتری داشته باشیم: پرهیز از تعییر یا به رخ کشیدن گناهان، تفسیق غیر فاسق، تلقین به باطل تهمت، خطای در تعبیر، خرده گیری، عیب جویی، داوری  کردن نسنجیده، راست های فتنه خیز، دعاوی بدون دلیل ، سرکوفت و طعن ، عیب تراشی، لغزش یابی بی مورد، شماتت و از همه مهمتر پرهیز از پندهای غش آلود. توجه کنیم که مولای پارسایان علی(ع) فرمودند:« اذا اتهم المومن اخاه انماث الایمان فی قلبه کماینماث الملح فی الماء » هنگامی که مومن به برادرش تهمت می زند ایمان در قلبش از بین می رود همانطوریکه نمک در آب حل می شود.

محقق حجت الاسلام البرز گرفمی ۹۵/۴/۲۱