موزه «گنجینه رشت» چشم انتظار بازدید کنندگان

به گزارش حرف تازه به نقل از خبر گزاری مهر، گروه استان‌ها- مائده اسفندمز: موزه‌ها، نه تنها از بسترهای فرهنگی هر ملتی محسوب می‌شوند که نگهدارنده تاریخ، تمدن و هنر هر سرزمین بوده و گذر تاریخ را از لابه لای آثاری که در دل آنها جا خوش کرده‌اند می‌توان به خوبی درک کرد بلکه، در کنار این نقش ذاتی خود، اماکنی برای جلب گردشگر نیز محسوب می‌شوند.

اماکنی که به واسطه میراث داری از تاریخ کهن هر سرزمین، معرف سبقه آن منطقه بوده و پرباری موزه‌ها در مناطق مختلف دنیا، همواره از دغدغه‌های مسئولان فرهنگی به شمار می‌آید.

با این حال در استان گیلان که ظرفیت‌های تاریخی مهمی همچون تمدن مارلیک را در خود جای داده، به دلیل زیبایی‌های طبیعی که مهمترین عامل جذب گردشگر است، گردشگری این استان بر پایه چشم اندازهای طبیعت شکل گرفته و ظرفیت‌های تاریخی آن، مغفول مانده است.

رخوت در «گنجینه رشت»

موزه «گنجینه رشت» که به اصطلاح از موزه‌های فعال استان است، همواره رخوتی ناخوشایند را تجربه کرده و کمتر شهروند یا گردشگری است که اشتیاق ورود به آن را داشته باشد.

موزه در بنای حسین خان کسمایی – مدیرمسئول روزنامه جنگل که اشعار و مقالات انتقادی سیاسی از وی موجود است- راه اندازی شده است. این بنا که در سال ۴۹ توسط وزارت فرهنگ و هنر وقت خریداری و در سال ۶۷ مبزبان موزه گنجینه و مردم شناسی رشت شد، با زیر بنای ۵۶۰ مترمربع دایر شده و حتی شکوه موزه‌های سطح چندم را نیز در خود ندارد.

مقابل در ورودی موزه، به دلیل ازدحام شهروندانی که منتظر رسیدن اتوبوس شهری هستند همواره تجمع دیده می‌شود و سکوهای محوطه موزه به دلیل نبود ایستگاه مناسب برای شهروندان منتظر اتوبوس، محل استراحت و نشستن شده است.

تابلوی خانه میرزا حسین خان کسمایی که تبدیل به موزه گنجینه و مردم شناسی رشت شده، رنگ و رورفته است و کمتر کسی از گردشگران با دیدن آن متوجه فعالیت موزه گنجینه رشت در این مکان می‌شود.

بنا در دو طبقه و یک نیم طبقه استوار است و برای تبدیل آن به موزه تلاش شده نمای داخلی بنا چندان تغییری نکند اگرچه تغییراتی که برای نمایش آثار انجام شده است رنگ و بوی خانه مشروطه خواه معروف را زیرسوال برده است.

از پله‌های به هم رسیده موزه گنجینه رشت که بالا بروید با تندیسی از میرزا حسین خان کسمایی روبه رو می‌شوید که اگرچه به تازگی ساخته شده اما حضور صاحبخانه را برایمان یادآوری می‌کند.

در طبقه نخست که همان ورودی خانه است غرفه‌هایی با معرفی فرهنگ و نحوه زندگی گیلانیان از اقوام مختلف خودنمایی می‌کند. در این غرفه‌ها مجسمه‌هایی نشسته یا ایستاده‌اند که لباس‌های سنتی چون گیلکی، قاسم آبادی، دیلمانی، تالشی و رودباری بر تن کرده‌اند. همچنین در کنار معرفی هر حرفه‌ای چون دامداری و کشاورزی در این غرفه‌ها، اسباب و لوازم مربوط به آن حرفه چیدمان شده است و صنایعی دستی چون چادرشب بافی، رشتی دوزی، سفره‌های حصیری بر در و دیوار خانه‌های کوچک و کاهگلی این گیلانیان نمادین و بی حرکت، آویزان است.

از قابل توجه ترین آثاری که در این طبقه به چشم می‌خورد، قالی دستبافتی است که بافت آن، داستانی است در خور توجه.
حکایت از این قرار است که ۸۰ سال پیش شهردار وقت با ابتکاری جالب، متکدیان شهر را با آموختن قالی بافی از کاشانیان به کسب رزق و روزی وا می‌دارد و این قالی، دستبافتی از گره زدن‌های همان متکدیان هنرمند است.

یکی دیگر از جذابیت‌های غرفه‌های مردم شناسی در طبقه نخست، وجود دستگاه چای خشک کن است که مربوط به اواخر دوره قاجار بوده و طبقه‌های چوبین آن بر روی هم حکایت از تلاشی طاقت فرسا برای خشک کردن این محصول خوشرنگ و خوش طعم باغات گیلان دارد.

اگرچه در کنار این دستگاه جذاب، دیدن مجسمه‌ای از زن گیلانی با لباس قاسم آبادی در حالی که برخی از انگشتانش قطع شده به فکر فرو می‌بردمان اما، انگشت تعجب زمانی بر دهان می‌گذاریم که کارشناس موزه از قطعی انگشت این مجسمه بی دفاع توسط بازدیدکنندگان برایمان می‌گوید.

از کنار کارگاه سفالگری و تندیس دکتر حشمت که هم ردیف میرزا حسین خان کسمایی از پشت عینک نظاره گر بازدیدکنددگان از موزه است که بگذریم، به غرفه‌هایی می‌رسیم که سازهای موسیقی گیلان را به نمایش می‌گذارند.
اینجا از نقاره ساز خاص منطقه گیلان گرفته تا تار و آکاردئون و سرنا و کمانچه از دوره پهلوی گردهم آورده شده تا نواهای بومی و کهن سرزمین مادری را در گوش‌ها تداعی کنند.

موزه «گنجینه رشت» غنی اما کم فروغ

اما دنیای باستانشناسی موزه رشت از همان اولین پله‌هایی که در زیر زمین خانه است آغاز می‌شود. در این فضای رمزآلود که قدم بگذاری خنکی دلچسبی حس می‌شود که البته هیچ ارتباطی به استانداردهایی که احتمالاً برای نگهداری از کشفیات در نظر گرفته شده، ندارد چرا که این استانداردها به گفته محققان و کارشناسان امر، در هیچ کدام از موزه‌های ایران چندان رعایت نمی‌شود.

 به هرحال ورود به این دنیای پر رمز و راز با دیدن ریتون های سفالی یعنی همان پیکره‌های نیمه حیوانی که یا به شکل قوچ هستند یا گوزن و یا گاو کوهاندار دلچسب می‌شود. این کشفیات که مربوط به هزاره نخست قبل از میلاد است از تپه‌های مارلیک کشف شده‌اند.

ظروف سفالی نیز در این طبقه نظرها را جلب می‌کنند. ظروفی که از باستان‌شناسی های تپه مارلیک به دست آمده و هر بیننده‌ای را به حیرت وا می‌دارد که چطور اجدادمان از برخی از این ظروف با لوله‌ای به بلندای منقار پرنده استفاده می‌کردند؟ یا اینکه چه دقتی در کنده کاری روی آن‌ها به خرج می‌دادند تا در زیباترین ظروف، غذا بخورند و یا حتی چطور به ذهنشان رسیده بود که بیش از دو هزار سال قبل می‌توان ظرفی سه قلو ساخت و در عین حال از آن استفاده کرد در حالی که به تازگی اردورخوری های امروزی به این اشکال متفاوت درآمده‌اند!

علاوه بر این آثار، گردنبندهای زیبای دخترکان هزاره قبل از میلاد نیز خودنمایی می‌کنند. گردنبندهای رنگارنگی که از در کنار هم قرارگرفتن مهره‌های سنگی، عقیق و استخوان و خمیر شیشه به زیبایی هرچه تمام شکل گرفته‌اند و تصور اینکه دخترکان هزاره قبل از میلاد چه زیورآلات زیبایی بر گردن و دست می‌انداختند هر بیننده‌ای را به حیرت و یا کمی حسرت وا می‌دارد.

انواع عطردان ها از کوچکترین اندازه‌ها تا بزرگترین شان که مربوط به اواخر دوره ساسانی تا اوایل اسلامی است به همراه قمقمه‌های سفالی با نقوش هندسی، کتیبه سنگی مربوط به قلعه رودخان و حضور پررنگ انواع سلاح‌های مفرغی، وجود آیینه‌های مفرغی کشف شده از غیاث آباد املش و آق اولر که قدمت آن‌ها به قبل از تاریخ و هزاره نخست قبل از میلاد  می‌رسد و همچنین الواحی گلی از دوره هخامنشی در قسمت دیگر طبقه باستان شناسی، تنها نمونه‌های اندکی از آثار ارزشمندی هستند که در موزه گنجینه رشت چشم هر بازدید کننده‌ای را جلب می‌کند.

با وجود همه این جذابیت‌ها، موزه گنجینه رشت کم فروغ است و شکوه یک موزه را ندارد.

به گفته کارشناسان موزه، بیشترین رکورد بازدید از موزه، مربوط به دی و بهمن سال گذشته بوده که تعداد ۷۰۰ تا ۹۰۰ نفر از آن بازدید کرده‌اند و درصد بیشتری از این جمعیت را بازدیدهای دانش آموزی شامل می‌شود. بازدیدهایی که به خلاقیت معلمان بستگی دارد.

تلاش برای رونق دادن به گنجینه رشت

با این حال مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان با اشاره به اقداماتی که در راستای جذب گردشگر برای بازدید از این موزه در دست انجام است به خبرنگار مهر می‌گوید: آزمایشگاهی در محوطه پشتی موزه در حال احداث و راه اندازی است که در صورت تأمین اعتبارات امسال، امکان بهره برداری از آن همزمان با هفته میراث فرهنگی وجود داشت اما به دلیل کمبود و محدودیت اعتبارها، این آزمایشکاه با پیشرفت ۹۰ تا ۹۵ درصدی آماده بهره برداری نیست.

رضا علیزاده بر این باور است که موزه گنجینه رشت فرصتی بزرگ برای گردشگری گیلان است اما نیاز است که برای هر اقدامی اعتبارات لازم تخصیص یابد.

 وی می‌افزاید: راه اندازی بخش آزمایشگاه گامی مثبت برای مستندسازی آثار و نمایش آن‌ها برای موزه رشت است.

علیزاده اضافه می‌کند: در سال جاری اقداماتی همچون ساماندهی غرفه‌های داخل موزه و همینطور تقویت یگان حفاظت از موزه انجام شده است که می‌تواند در نمایش آثار و اشیاء تاثیرگذار باشد.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان همچنین به برگزاری نمایشگاه‌هایی در موزه رشت اشاره می‌کند که یکی از آن‌ها هم اکنون در حال برپایی است.

وی درباره این نمایشگاه می‌گوید: نمایشگاه «سکه‌های نقره» که اهدایی مرحوم «منوچهر خواجه نوری» از مجموعه داران شهیر ایرانی است، شامل ۹ هزار و ۵۰۰ عدد سکه است که به زمان‌های مختلفی از جمله هخامنشی، ایلخانی، تیموری، ساسانی، اشکانی، صفوی تا دوره قاجار تعلق دارد و در زمستان سال گذشته به گیلان اهدا شده است.

وی تصریح می‌کند: موفقیت گیلان در حفظ و امانتداری و همچنین بیشترین ثبت اشیاء و گرانبها باعث شده که این مجموعه گرانبها بین استان‌های کشور به گیلان اهدا شود.

علیزاده از  برگزاری این نمایشگاه به عنوان ظرفیتی برای جذب بازدید کننده از موزه یاد کرده و خاطر نشان می‌کند: تلاش شده که هرازچندگاهی چنین نمایشگاه‌هایی در موزه گنجینه رشت اجرا شود تا جذابیت و رغبت لازم برای بازدید شهروندان گیلانی و گردشگران را از این موزه ارتقا دهد.

با وجود این، به نظر می‌رسد بنای میرزاحسین خان کسمایی کفاف نمایش آثار و اشیاء میراثی گیلان را ندارد.

اگرچه همین فضا نیز در رخوت به سر می‌برد و هرازچندگاهی با حضور چند بازدیدکننده خارجی یا تور دانش آموزی و دانشجویی حال و هوای یک موزه را به خود می‌گیرد اما، نبود فضای استراحتگاهی برای بازدیدکنندگان و سیمای بیرونی موزه باعث می‌شود که رغبتی برای بازدید از آن با وجود آثار گرانبهای داخلش برای شهروندان و گردشگران ایجاد نشود.

اگرچه زمانی مطرح بود که هتل ایران در میدان مرکزی شهر رشت به موزه تبدیل شود اما طرح تبدیل آن به موزه نیز به همراه مرمت اش متوقف مانده است. به نظر می‌رسد در وضعیت کنونی برپایی نمایشگاه سکه در موزه گنجینه رشت فرصتی باشد برای بازدید مجدد از موزه رشت که در میان دیوارهای خانه میرزاحسین خان کسمایی محبوس است. شاید اینبار بتوان بازار گنجینه رشت را با سکه‌های مرحوم خواجه نوری گرم کرد.