به گزارش قلم آزاد، برای درک زیبایی، اصالت و قدمت پایتخت ایران بازدید از خانه های تاریخی تهران، امری ضروری و لازم است. ترافیک، شلوغی، ساختمان‌های بلند و آلودگی؛ بخشی از روزمره‌گی و واقعیت‌های شهر تهران هستند که بر قضاوت کلی شهروندان ایران در مورد این کلان‌شهر زیبا تأثیر گذاشته است. به دور از شلوغی و ترافیک تهران، در کوچه پس کوچه‌های این شهر؛ آثار و میراث گرانبهایی از روزهای آرام و زیبای پایتخت به یادگار مانده است که روی دیگر شهر تهران هستند. روی پر از ظرافت، پر از هنر و نبوغ، روی اصیل و ناب شهر تهران که مانند روح در کالبد خانه های قدیمی و زیبای تهران دمیده شده است.
خانه های قدیمی تهران
اکثر خانه های قدیمی تهران در محله‌های قدیمی و این روزها آرام‌تر شهر قرار دارند. محله‌هایی که در این ایام عمدتاً در مرکز و جنوب شهر و یا در مناطق و ییلاقات شمالی تهران واقع شده‌اند. قدمت این بناهای باشکوه و منحصربفرد به دوران قاجار و پهلوی برمی‌گردد و شخصیت‌های مهم کشوری، هنرمندان و فرهیختگان و یا مستشاران و هنرمندان خارجی، مالک و سازنده‌ی اکثر این ساختمان‌ها هستند.
اولین و اصلی‌ترین ویژگی این خانه‌ها، سبک معماری و طراحی داخلی به سَبک معماری ایرانی و چشم‌نواز آن‌هاست. نقش و نگارها، کاشی کاری‌ها، آیینه‌کاری‌ها و طراحی فضا در این خانه‌ها، شگفت‌انگیز و مسحورکننده است. هنر معماری ایرانی، حس و حال اسرار آمیز و خوشایند جاری در فضای این ساختمان‌ها، حس ناب و خیال‌انگیز سفر به روزگاران گذشته و آرامش جادویی این بناهای زیبا، تجربه‌ای است که ارزش بارها و بارها تکرار کردن را دارد. در هر نقطه از تهران که با این میراث ارزشمند مواجه شدید؛ خود را به دیدن و لذت بردن از زیبایی و عظمت این بناها دعوت کنید. در این بخش از مجله‌ی گردشگری الی گشت تعدادی از خانه های تاریخی تهران را به شما معرفی می‌کنیم.
باغ موزه نگارستان
یکی از زیباترین و بزرگترین بناهای تاریخی تهران، باغ موزه ی نگارستان است. مجموعه‌ی نگارستان یکی از نمادهای تهران قدیم است که در سال‌های دهه‌ی ۱۱۶۵ شمسی تأسیس شده است. این باغ به دستور فتحعلی شاه قاجار و در محوطه‌ای به وسعت بیش از ۴۳ هزار متر مربع ساخته شد که در حال حاضر حدود ۱۱ هزار متر مربع از آن باقی مانده است. تالارها، عمارت‌ها و ساختمان‌های مهمی مانند تالار سلام، تالار قلمدان، کاخ دلگشا و چندین حوضخانه در این مجموعه وجود داشته است. مهم‌ترین بنای باقیمانده از ساختمان قجری این مجموعه، حوضخانه است که امروزه به موزهی هنرهای ملی تبدیل شده است. مجموعه ساختمان‌های دانشسرا نیز مهم‌ترین ساختمان باغ نگارستان بحساب می‌آید.
باغ موزه ی نگارستان پس از مرمت و بازسازی در سال ۱۳۹۲ تحت مدیریت دانشگاه تهران قرار گرفت و بعنوان موزهی ملی تاریخ علم در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. این مجموعه‌ی زیبا شاهد رویدادهای تاریخی بسیار مهمی بوده است که از این میان می‌توان به زندانی شدن و قتل قائم مقام فراهانی در این باغ اشاره کرد. در حال حاضر موزه‌های مختلف و مهمی در این مجموعه قرار دارد که در طول روز پذیرای گردشگران و بازدید کنندگان هستند. باغ موزه ی نگارستان در میدان بهارستان تهران قرار دارد.
عمارت مسعودیه | خانه های تاریخی تهران
عمارت مسعودیه یکی از نمادهای کلاسیک و اصیل شهر تهران و جواهری در قلب این شهر است. بنایی باشکوه با معماری قاجاری و نمایی خیره‌کننده که در محدوده‌ای به مساحت تقریبی چهار هزار متر مربع ساخته شده است. تاریخ ساخت این مجموعه به سال‌های دهه‌ی ۱۲۵۰ شمسی بر می‌گردد که به دستور فرزند ارشد ناصرالدین شاه، مسعود میرزا، بنا نهاده شده است. این مجموعه‌ی تاریخی بیش از ده ساختمان و بنا در خود جای داده و یکی از مشهورترین خانه های تاریخی تهران است.
عمارت مسعودیه نخستین کتابخانهی ملی و اولین موزهی ملی ایران است که در حال حاضر یکی از بهترین جاذبه های گردشگری تهران نیز بحساب می‌آید. این مجموعه‌ی تاریخی زیبا که سال ۱۳۷۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید در ضلع جنوب غربی میدان بهارستان قرار دارد.
عمارت تماشاگه زمان
عمارت زیبا و دیدنی تماشاگه زمان یا موزهی زمان کاخی منحصربفرد در شمال شهر تهران است. این مجموعه در محوطه‌ای به مساحت پنج هزار متر مربع ساخته شده و حدود هفتصد متر مربع از آن به ساختمان چشم‌نواز آن اختصاص دارد که یکی از زیباترین خانه های تاریخی تهران است. در این مجموعه می‌توانید از تاریخچه‌ی ساعت و ساعت سازی در ایران اطلاعات جالبی کسب کرده و از ساعت‌هایی خاص و عجیب دیدن کنید. همچنین معماری زیبا و خیره‌کننده‌ی ساختمان دو طبقه‌ی این مجموعه، ساعت‌های طولانی هر بیننده‌ای را محو تماشای خود خواهد کرد.
عمارت تماشاگه زمان یا موزهی ساعت حدود صد سال قدمت دارد و در یکی از خوش آب و هواترین و قدیمی ترین مناطق تهران واقع شده است. این عمارت تاریخی در خیابان زعفرانیه، نبش خیابان پرزین قرار دارد.
عمارت باغ فردوس
یکی دیگر از بناهای به یادگار مانده از دوران قاجار در شمال تهران باغ فردوس است. این مجموعه که امروزه با عنوان باغ موزهی سینما و باغ معیّری شناخته می‌شود در زمان محمدشاه قاجار تأسیس شده است. مجموعه‌ی فعلی بخش کوچکی است که از ییلاق زیبا و وسیع فردوس بجا مانده است. این باغ موزهی زیبا در حوالی میدان تجریش قرار دارد و محیطی پرطرفدار بین علاقمندان و دوستداران سینما است. سالن‌های سینما، غرفه‌های فرهنگی و کافه‌های معروف این مجموعه در فضایی زیبا و تاریخی، باغ فردوس را به یکی از محبوب‌ترین خانه های تاریخی تهران تبدیل کرده است.
عمارت عین الدوله | خانه های تاریخی تهران
باغ عمارت عین‌الدوله یکی از بناهای قدیمی تهران است که در سال‌های دهه‌ی ۱۲۶۰ شمسی توسط عین‌الدوله، وکیل پر آوازه‌ی قاجاری بنا نهاده شده است. این مجموعه از یک ساختمان مجلل و زیبا در محوطه‌ای با استخری بزرگ و باغی چشم‌نواز تشکیل شده که در خیابان وفامنش محله‌ی پاسداران قرار دارد. عمارت عین‌الدوله در سال ۱۳۷۶ مورد بازسازی قرار گرفت و در فهرست آثار ملی به ثبت رسید. این عمارت یکی از خاص‌ترین خانه های تاریخی تهران است که بازدید از آن تجربه‌ای متفاوت و آرامش‌بخش خواهد بود.
عمارت کوشک
عمارت کوشک یا خانه‌ی شقاقی یکی از زیباترین بناهای قدیمی شهر تهران است که در مرکز شهر و حدّ فاصل خیابان فردوسی و خیابان لاله‌زار قرار دارد. مالک و سازنده‌ی این کاخ تحسین‌برانگیز، دکتر حسین شقاقی است که پس از بازگشت به کشور در سال ۱۳۱۰ کار ساخت این بنا را در زمینی به وسعت ۱۶۰۰ متر مربع آغاز کرد. معماری سبک قاجار این بنا، شگفت‌آور و منحصربفرد است. هر بازدیدکننده‌ای، ساعت‌ها محو ظرافت، هنر و اصالتی می‌شود که در تمامی بخش‌ها و جزییات این کاخ بکار رفته است. گچ‌بری، آجرکاری، نقاشی، آینه‌کاری، کاشی‌کاری و گره‌چینی‌های این ساختمان، خیره‌کننده است. در ازدحام و شلوغی مرکز شهر تهران، از خانه‌ی شقاقی حتما دیدن کنید تا آرامش، سادگی و حس صمیمیت خوشایند و آشنای یکی از زیباترین خانه های تاریخی تهران، شما را شگفت زده کند!
خانه ی ناصر الدین میرزا
خانه‌ی ناصرالدین میرزا با معماری خاص و دیدنی خود یکی از متفاوت‌ترین بناهای به یادگار مانده از دوره‌ی قاجار در شهر تهران است. این عمارت به دستور ناصرالدین میرزا فرزند مظفرالدین شاه در نیمه‌ی نخست دهه‌ی ۱۲۸۰ در خیابان صور اسرافیل ساخته شد. مساحت ابتدایی این خانه حدود ۴۵۰۰ متر بوده که در حال حاضر تنها حدود ۹۰۰ متر آن باقی مانده است. به سبک خانه‌های اعیانی آن سال‌ها خانه‌ی ناصرالدین میرزا حیاط مرکزی و زیرزمین ندارد و از دو بخش شاه نشین و خدمه‌نشین که روبروی هم هستند تشکیل شده است. معماری این خانه به سبک خانه‌های شهرهای کویری دارای سقف گنبدی بوده و در سال ۱۳۸۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خانه ی مقدم | خانه های تاریخی تهران
خانه موزهی مقدم یکی از مهم‌ترین خانه های تاریخی تهران است که با عنوان خانه‌ی احتساب‌الملک نیز شناخته می‌شود. این خانه در ابتدا عمارتی اعیانی و مجلل بوده است که خاندان محمد تقی خان احتساب‌الملک از معروف‌ترین درباریان قاجار و شهردار وقت تهران در آن سکونت داشته‌اند. پس از درگذشت احتساب‌الملک این خانه به فرزند وی دکتر محسن مقدم، استاد باستان‌شناسی دانشگاه تهران، می‌رسد. دکتر مقدم در کنار همسر خود این خانه‌ی زیبا را به موزهی اسناد و صنایع دستی ایران تبدیل کرده و در سال ۱۳۵۱ به دانشگاه تهران تقدیم می‌کند. مجموعه‌ی نفیس و ارزشمندی از سفالینه، میناکاری، کاشی‌کاری، پارچه و مسکوکات ایرانی در این خانه موزه نگهداری می‌شود. خانه ی مقدم در سال ۱۳۷۹ بعنوان اثر ملی ثبت شده است.
خانه ی نصیرالدوله
خانه‌ی نصیر الدوله یکی از زیباترین خانه‌های قدیمی شهر تهران در محله‌ی امامزاده یحیی و خیابان امیرکبیر است. معماری قاجاری این عمارت و ظرافت و ذوق بکار رفته در تزیین این بنا، حیرت‌انگیز است. این عمارت مجلل در سال‌های آغازین دهه‌ی ۱۲۷۰ شمسی در زمینی به مساحت بیش از سه هزار متر مربع احداث شد. خانه‌ی نصیر الدوله عمارتی دو طبقه است که از بخش‌های مختلف تشکیل شده و تمامی مشخصه‌های یک بنای اعیانی قاجاری را دارد. این خانه با عناوین دیگری مانند خانه‌ی آصفی، خانه‌ی سعادت خواه و تالار آیینه‌ی نصیرالدوله شناخته می‌شود. خانه‌ی نصیرالدوله یکی از زیباترین خانه های تاریخی تهران است که در سال ۱۳۸۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده و بدلیل بی‌توجهی متأسفانه در حال تخریب است.
خانه ی کاظمی | خانه های تاریخی تهران
یکی دیگر از شاهکارهای معماری دوره‌ی قاجار، خانه‌ی کاظمی در محله‌ی امامزاده یحیی و چاله میدان است. این خانه‌ی قدیمی با معماری زیبا و دیدنی خود در ملکی با بیش از دو هزار متر مربع بنا شده است و بیش از صد سال قدمت دارد. خانه‌ی کاظمی در دوران حکومت محمدشاه قاجار ساخته شده و متعلق به میرزا سید کاظم تفرشی از درباریان بنام بوده است. این خانه در حال حاضر با نام موزهی تهران قدیم پذیرای گردشگران و علاقمندان به معماری و فضای تهران سال‌های دور است. خانه‌ی کاظمی در سال ۱۳۷۹ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و در سال ۱۳۸۶ مرمت شده است.
خانه گدار
آندره گُدار، معمار و شرق‌شناس بزرگ فرانسوی است که بدلیل خدمات فرهنگی ارزشمند و ساخت بناهای مهم و باشکوه در ایران؛ از محبوبیت ویژه‌ای برخوردار است. موزهی ملی ایران، دانشکده‌ی هنرهای زیبای دانشگاه تهران، آرامگاه حافظ و مرمت بسیاری از بناهای تاریخی ایران از جمله مهم‌ترین کارهای وی در ایران است. ساختمان سفید مدرن و دو طبقه‌ی زیبایی که با الهام از معماری پهلوی ساخته شده و در محدوده‌ی خیابان انقلاب (خیابان پورسینا، نبش کوچه‌ی جلالیه) قرار دارد به خانه‌ی گدار شهرت دارد. در حال حاضر این بنای زیبا و چشم‌نواز به کافه‌ای مدرن و پرطرفدار در مرکز شهر تهران تبدیل شده است. خانه‌ی گدار یکی از زیباترین خانه های تاریخی تهران است که دیدن آن به دوستداران معماری و علاقمندان به تهران کلاسیک و فضای دلنشین آن دوران توصیه می‌شود!
خانه ی موتمن الاطبّاء | خانه های تاریخی تهران
میرزا زین‌العابدین خان دنبلی ضرابی، ملقب به مؤتمن‌الأطباء، نخستین فارغ‌التحصیل مدرسه‌ی دارالفنون و از پزشکان و جراحان بزرگ و خوشنام عصر قاجار بوده است. منزل وی در محله‌ی عودلاجان تهران و خیابان پامنار، یکی از زیباترین خانه های تاریخی تهران است. این عمارت باشکوه در سال ۱۳۷۹ بعنوان اثر ملی به ثبت رسیده است. خانه‌ی موتمن الاطبّاء سال‌ها مسکوت و بلااستفاده بود و در اوایل دهه‌ی ۱۳۸۰ توسط بازماندگان وی خریداری و بعنوان لوکیشن فیلمبرداری فیلم‌ها و سریال‌های تاریخی مورد استفاده قرار گرفت. فیلمبرداری دو سریال مشهور شهرزاد و خانه‌ی پدری در این عمارت زیبا انجام گرفته است. از سال ۱۳۹۸ درهای این کاخ تحسین‌برانگیز به روی گردشگران باز شده و علاقمندان با هماهنگی قبلی می‌توانند از این مکان دیدن کنند.
خانه ی سیمین و جلال
یکی از پرطرفدارترین خانه موزه‌های تهران، خانه ی سیمین و جلال در منطقه‌ی تجریش و محله‌ی دزاشیب است. این خانه در بن‌بست ارض قرار دارد و توسط جلال آل احمد در سال‌هایی که همسر وی، سیمین دانشور، برای تحصیل در دانشگاه استنفورد بسر می‌برد؛ طراحی شده است. این خانه در سال ۱۳۸۳ به ثبت آثار ملی رسید و شهرداری تهران در سال ۱۳۹۳ مالکیت آن را بنام خود خریداری کرد.
در هشتم اردیبهشت ۱۳۹۷ شهرداری تهران این مجموعه را با عنوان موزهی سیمین و جلال برای بازدید عموم افتتاح نمود. محل سکونت دو نویسنده و ادیب بزرگ و برجسته‌ی معاصر علاوه بر دوستداران ادبیات، بسیاری از گردشگران را مجذوب خود می‌سازد. فضای دلنشین، ساده و پر از صمیمیت این خانه مشخصه‌ی اصلی آن است که تمامی بازدیدکنندگان به آن اذعان دارند. خانه ی سیمین و جلال یکی از بهترین خانه های تاریخی تهران برای تجربه‌ی اوقاتی خوش و بیاد ماندنی است.
خانه ی مینایی | خانه های تاریخی تهران
خانه ی مینایی بخشی از املاک منیر السلطنه، همسر سوم ناصرالدین شاه و مادر کامران‌میرزا است. این عمارت زیبا در ملکی به مساحت ۴۵۰ متر مربع ساخته شده است و بعنوان یکی از نمونه‌های اعلا و بی‌نظیر معماری قاجاری در شهر تهران شناخته می‌شود. تمامی مشخصه‌ها و المان‌های معماری سنتی ایرانی در این عمارت بکار رفته است: آب‌انبار، اتاق‌های تابستانه و زمستانه، حوض و ظریف‌کاری‌های چشم‌نواز. این عمارت در سال ۱۳۴۵ توسط فرهاد مینایی خریداری شد و از آن زمان به این نام شناخته می‌شود. خانه مینایی که در خیابان ولیعصر و بالاتر از میدان منیریه واقع است؛ سال ۱۳۸۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و از سال ۱۳۹۵ تحت امتیاز امور فرهنگی شهرداری تهران قرار دارد.
خانه سلطان بیگم
یکی از معروف‌ترین خانه های تاریخی تهران، خانه ی سلطان بیگم یا خانه‌ی شجاعی است که امروزه بعنوان خانه موزه ی بازار هم شناخته می‌شود. این خانه‌ی بااصالت و زیبا حدود دویست سال قدمت داشته و متعلق به یکی از نزدیکان ناصرالدین شاه بنام خانم سلطان بیگم شجاعی است. در سال ۱۳۲۶ خاندان نیرنما این خانه را از تقی شجاعی خریداری کرده و تا سال ۱۳۷۶ که به مالکیت شهرداری تهران در می‌آید؛ خانه‌ی سلطان بیگم در اختیار خاندان نیرنما بوده است. خانه‌ی شجاعی در ملکی به مساحت هشتصد متر مربع و با معماری پلانی ساخته شده است. اتاق آیینه و کتابخانهی خاص این بنا از دیدنی‌ترین نقاط آن هستند و به سختی می‌توان مشابهی برای آن‌ها پیدا کرد. خانه‌ی سلطان بیگم در میدان امام خمینی و ابتدای خیابان امیرکبیر قرار دارد.
سخن پایانی
آنچه در این فهرست و بصورت مختصر از نظر شما گذشت؛ تنها گوشه‌ای از جهان اسرار آمیز و بی‌همتای عمارت‌ها و خانه های قدیمی و زیبای شهر تهران است. در محلات قدیمی این شهر، بناها و آثاری به یادگار مانده که هر بیننده‌ای را تحت تأثیر قرار می‌دهند. متأسفانه بدلیل بی‌توجهی و ساخت و سازهای غیر اصولی و جدید، بسیاری از این خانه‌های دیدنی تخریب شده و یا در معرض تخریب قرار گرفته‌اند. با این وجود هنوز در محله‌های قدیمی شهر تهران می‌توان از دیدن این سازه‌های ستودنی لذت برد. احساس آرامش، صمیمیت و حس دلنشین سادگی؛ اصلی‌ترین تأثیر حضور در خانه های تاریخی تهران است. محل سکونت مشاهیر مانند خانه‌ی دکتر مصدق و یا خانه‌ی صادق هدایت در کنار خانه های تاریخی مانند خانه ی امین الضرب، خانه ی فولادی و خانه ی فاموری از دیگر بناهای زیبای به یادگار مانده از دوران قاجار و پهلوی در تهران است.
شما کدامیک از خانه های تاریخی تهران را می‌شناسید و جای کدام عمارت و بنا را در این فهرست خالی می‌بینید؟
منبع: الی گشت
ارسال دیدگاه