معرفی بازار سنتی همدان نمادی از تاریخ و تمدن این شهر

به گزارش قلم آزاد به نقل از الی گشت ، بازار بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین بازار همدان است و به دلیل تاریخ کهن و قدمت خود، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. این مجموعه شامل بخش‌های متعددی از قبیل مسجد، حمام، زورخانه، چایخانه و انواع کاروانسرا بوده و حدود ۴۰ راسته بازار در آن فعالیت می‌کنند. برای آشنایی بیشتر با بازار سنتی همدان و جاذبه‌های گردشگری آن، مطالب زیر را مطالعه نمایید.

بازار سنتی همدان کجاست؟

بازار سنتی همدان، بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین بازار شهر، در مرکز شهر و دور تا دور میدام امام قرار گرفته است. به طور دقیق‌تر می‌توان گفت این بازار در خیابان‌های باباطاهر، اکباتان و شهدا واقع شده است و گردشگران می‌توانند به منظور بازدید از بنای تاریخی و گردشگری از هر کدام از این خیابان‌ها، وارد شوند.

بازار سنتی همدان، یکی از بازارهای مشهور سنتی ایران است و قدمت بیشتر بناهای آن به دوره قاجار باز می‌گردد. این مجموعه با وسعت حدود ۳۰ هکتار، از ۴۰ بازار و راسته بازار و ۲۶ سرا و کاروانسرا تشکیل شده است. بازاریان و تاجران فعالیت خود را از ۸ صبح آغاز کرده و تا حدود ۶ بعدازظهر اغلب دکان‌ها باز است. همچنین انواع امکانات رفاهی از جمله رستوران‌هایی با سرز غذاهای محلی و چایخانه‌های سنتی در دل بازار قرار دارند.

تاریخچه بازار سنتی همدان

همدان، به دلیل تاریخ غنی و پرفراز و نشیب خود، از اولین و قدیمی‌ترین شهرهای ایران است؛ به طوریکه، طبق شواهد تاریخی حکومت مادها در شهر همدان، با نام باستانی آن هگمتانه، آغاز شده است. همچنین داد و ستد و تجارت، در طول تاریخ از اهمیت بالایی برخوردار بوده است. شهر همدان نیز، به دلیل قرار گرفتن در مسیر شاه‌راه تجارت دنیا، جاده ابریشم، یکی از اصلی‌ترین شهرهای ایران در زمینه تجارت و خرید و فروش کالاها بوده است.

بنابراین در این شهر، بازار هسته اصلی زندگی مردم را تشکیل می‌دهد. به دلیل اهمیت بازارها، آن‌ها در محل‌های خصی از شهر مانند سر در دروازه‌های ورودی شهرها بنا می‌کردند. بازار سنتی همدان، اصلی‌ترین بازار این شهر از گذشته تاکنون است. برخی از اسناد تاریخی، قدمت آن را به دوران حکومت سامانیان در قرن چهارم پس از هجرت نسبت دادند و برخی نیز معتقدند این بنا در دوره صفویه ساخته شده است.

بازار سنتی همدان به منظور فراهم آوردن تجارت تاجران، عرضه محصولات آن‌ها و انتخاب و خرید محصولات توسط خریداران، احداث شده است. بهتر است بدانید، با تمام گمانه‌زنی‌ها، شکل امروزی بازار، به معماری دوران صفویه شباهت بیشتری دارد. همچنین گفتنی است، مجموعه تاریخی بازار سنتی همدان در تاریخ ۳۰ خرداد ۱۳۷۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

معماری بازار سنتی همدان

از گذشته تاکنون، بازار بزرگ شهرهای مختلف مانند بازار سنتی همدان، مسقف ساخته می‌شدند و در آن‌ها انواع کسب و کارها و حرفه‌های مختلف به داد و ستد و خرید و فروش مشغول بودند. البته لازم به ذکر است، امروزه به دلیل گسترش بازار سنتی همدان، بخش‌هایی از بازار مسقف نیستند. با این حال بخش‌های مسقف، از گنبدهایی با یک پایه الوار چوبی به عنوان نگهدارنده تشکیل شده‌اند.

این گنبدها در گرمای تابستان نقش خنک‌کننده داشته و در زمستان سرد و برفی همدان، از بارش برف‌وباران و ازبین‌رفتن کالاهای بازاریان جلوگیری می‌کنند. بخش آجری این بازار، مانند اکثر بناهای آجری، به شکل زیبای و خیره‌کننده‌ای به کمک ستون‌ها برپا مانده است. بازار سنتی همدان از لحاظ بصری، جلوه باشکوهی برای گردشگران داخلی و خارجی و علاقه‌مندان به معماری قدیمی ایرانی دارد.

بخش‌های بازار سنتی همدان

از قدیم بازار بزرگ شهرهای مختلف، بخش‌های متفاوتی داشتند. حجره‌ها و دکان‌ها برای فروش کالا استفاده می‌شدند، تجار و کاروانیان در کاروان‌سراها به استراحت می‌پرداختند، چهارسوها همان تقاطع میان دو راسته اصلی بازار بودند، کاروان‌سراهای کوچک و سرپوشیده را تیمچه می‌نامیدند و پس از ورود اسلام نیز، مسجدی به‌عنوان مسجد جامع، به بازار افزوده می‌شد. همچنین کسب و کارهای شبیه به هم برای سهولت دسترسی مردم، در یک راسته فعالیت می‌کردند.

بازار سنتی همدان نیز، از همین قاعده پیروی می‌کند. در حال حاضر، در این بازار حدوداً ۴۰ راسته وجود دارد، که حرفه‌های مختلف در آن‌ها تجارت می‌کنند و برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• بازار زرگر‌ها، در ضلع شرقی خیابان باباطاهر؛ این بازار، همان‌گونه که از نامش پیدا است، محل خریدوفروش انواع طلا و جواهرات است.
• بازار گلشن، واقع در خیابان اکباتان ضلع شرقی کاروان‌سرای گلشن؛ در این بازار عمدتاً حجره‌های گران‌قیمت مستقر شده‌اند و لباس خرید و فروش می‌شود.
• بازار نخود بریزها، در محدوده درب شمال غربی مسجد جامع و راسته فلسطین؛ شامل فروشگاه‌های عطاری، خرازی، خواربارفروشی و لوازم بهداشتی است.
• بازار قناد‌ها، واقع در ضلع غربی مسجد جامع؛ این راسته به قناد خانه نیز شهرت دارد و همان‌طور که از نامش پیداست، در این بخش شیرینی، شکلات و آجیل خریدوفروش می‌شود.
• بازار بزازها، از پر رفت و آمدترین راسته‌های بازار است و در این راسته، پارچه و منسوجات معامله می‌گردد.
• بازار صحاف‌خانه، در قسمت غربی کاروان‌سرای گلشن؛ در این راسته، انواع کتاب و نوشت‌افزار به فروش می‌رسد.
• بازار کفش‌دوزخانه، در نزدیکی راسته گلشن، انواع کیف و کفش عرضه می‌شود.
• بازار صندوق‌سازها، واقع در محوطه ضلع شمالی مسجد جامع، در انتهای بازار زغالی‌ها است و در حال حاضر انواع لوازم‌خانگی در آن عرضه می‌شود.
• بازار چاقوسازها، در ضلع شمالی مسجد جامع، این بازار، محلی برای تعمیر و ساخت انواع چاقو، قیچی، کارد و کلید است.
• بازار علاق‌بندها، واقع در ضلع شرقی کاروانسرای شریفیه؛ در این بازار وسایل دست‌ساز مثل لوله بخاری، سطل فلزی، وسایل حلبی قدیمی و اجناس مشابه خرید و فروش می‌شود.
• بازار قیصریه که به موتاب خانه نیز شهرت دارد، منشعب از راسته گلشن است. در این بازار، پوشاک، کفش‌دوزی و مواردی از این قبیل صورت می‌گیرد.
• بازار شیشه‌فروش‌ها که به شیشه‌برها هم معروف است؛ منشعب از سبزه‌میدان بوده و در آن، شیشه، رنگ و ابزار یراق و ابزارآلات ساختمانی به فروش می‌رسد.

لازم به ذکر است، علاوه بر بخش‌های فوق، بازار سنتی همدان شامل بازاهای کوچک‌تری نیز می‌شود که در مقایسه با بازارهای فوق از شهرت و گستردگی کمتری برخوردارند.

کاروانسراهای بازار سنتی همدان

در قدیم، بازار بزرگ هر شهر به دلیل رفت‌وآمد تجار و سفرهای تجاری، چندین کاروان‌سرا را در دل خود جای می‌دادند و این کاروان‌سراها به‌وسیله راهرو‌های باریکی به بازار اصلی متصل می‌شدند. بازار سنتی همدان نیز، به دلیل قرارگرفتن این شهر در مسیر جاده ابریشم، به‌عنوان پررفت‌وآمدترین راه تجاری، دارای حدود ۱۲۰ کاروانسرا بوده است. امروزه، کاروانسراهایی که در این بازار بتقی مانده‌اند، کاربری خود را از دست داده و به عنوان پاساژ و مراکز انجام امور تجاری استفاده می‌شوند.

در ادامه به بررسی معروف‌ترین کاروان‌سراهای بازار سنتی همدان که با وجود رونق کاروان‌سراها در دوره صفویه، اغلب آن‌ها به دوره قاجار تعلق دارند، می‌پردازیم:

کاروانسرای گلشن همدان

سرای گلشن، یکی از معروف‌ترین قسمت‌های بازار سنتی همدان و قدیمی‌ترین کاروانسرای آن محسوب می‌شود. این کاروان‌سرا در دوره صفویه بنا شد و در دوران سلطنت قاجار به اوج رونق و اهمیت خود رسید. کاروان‌سرای گلشن، از نوع کاروان‌سراهای تجاری-کاروانی است؛ به‌طوری که این بنا، شامل یک حیاط مرکزی با حجره‌های دورتادور آن در دوطبقه است که طبقه اول به حجره‌های تجاری و کسب‌وکار تعلق داشته و طبقه دوم برای اسکان تجار و کاروانیان است.

البته لازم به ذکر است که امروزه از آن به‌عنوان انبار نگهداری کالاها استفاده می‌شود. بااین‌حال، به دلیل اهمیت بالای این کاروان‌سرا، بازدید از آن هنگام سفر به این شهر و گشت‌وگذار در بازار سنتی همدان، به‌شدت توصیه می‌شود.

کاروانسرای شریفیه

یکی دیگر از معروف‌ترین کاروان‌سراهای بازار سنتی همدان، کاروان‌سرای شریفیه است، که سال‌های پیش در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این کاروان‌سرا در مساحت ۲۰۰۰ متر مربع و در دو طبقه مانند کاروانسرای گلشن  از نوع تجاری-کاروانی احداث شده است. هر طبقه از این بنا دارای ۲۸ حجره بوده و به دلیل قرارگیری در محل تلاقی راسته بازارهای نخود بریز‌ها، صحاف خانه و حلبی ‌ساز خانه، از پویایی و تحرکی نسبی برخوردار است.

کاروانسرای میرزا کاظم

یکی از معروف‌ترین کاروان‌سراها، سرای میرزا کاظم است که امروزه به‌عنوان بزرگ‌ترین کاروان‌سرای بازار سنتی همدان شهرت دارد. این کاروان‌سرا در دوره قاجار ساخته شده و محل خرید، فروش و رفوگری فرش است. مانند سایر کاروان‌سراها، سرای میرزا کاظم نیز، کاربری اسکان و مهمان‌پذیری خود را ازدست‌داده و به محلی برای نگهداری کالاها و انجام امور تجاری تبدیل شده است.

مسجد جامع بازار سنتی همدان

این مسجد، متعلق به دوران قاجاریه باز است و بر روی کتیبه ایوان جنوبی تاریخ ۱۲۵۳ قمری و بر سنگابِ دهلیز غربی، تاریخ ۱۲۵۱ قمری حک شده است. این مسجد در مجاورت بازار سنتی همدان در مرکز شهر واقع شده است. پس از ورود فرهنگ اسلامی به ایران، همدان از اولین شهرهایی بود که وجود مسجد جامع و مراکز اسلامی در آن از اهمیت بسیاری برخوردار بوده است.

تاریخ شروع احداث مسجد جامع همدان، به زمان فتحعلی‌شاه بازمی‌گردد، اما ممکن است ساختمانی که امروزه به‌عنوان مسجد مشاهده می‌شود، روی بقایای ساختمانی قدیمی‌تر و باستانی‌تر ساخته شده باشد. طبق شواهد تاریخی، همدان درگذشته دارای سه ردیف بازار بوده است که مسجد جامع در یکی از آن‌ها واقع شده بود. امروزه این مسجد در خیابان اکباتان در نزدیکی میدان امام خمینی قرار دارد.

وجود مسجد جامع در کنار بازار سنتی همدان، این موضوع را اثبات می‌کند که از قدیم تاکنون بخش بزرگی از تصمیم‌گیری‌های مهم شهر توسط بازاریان و کسبه، در مکانی مانند مسجد جامع صورت می‌گرفت؛ بنابراین، به دلیل اهمیت بالای این مسجد، بازدید از آن به‌شدت توصیه می‌شود.

 

سوغاتی بازار سنتی همدان

در سفر به همدان، با بازدید از جاذبه‌های تاریخی و گردشگری متنوع شهر همچون بازار بزرگ، آرامگاه باباطاهر، آرامگاه ابوعلی سینا، حمام قلعه، تپه هگمتانه، کلیسای گریگوری(کلیسای حضرت مریم) و گنبد علویان، سوغاتی‌های متعددی وجود دارد که می‌توانید برای عزیزانتان به یادگار ببرید. بازار سنتی همدان، یکی از بهترین گزینه‌ها برای خرید انواع سوغاتی است.

در این بازار می‌توانید انواع شیرینی و آجیل و خوراکی‌های سنتی همدان و صنایع‌دستی این شهر را خریداری نمایید. همچنین، سفال، یکی از سوغاتی‌های معروف همدان است و شما می‌توانید بهتری و متنوع‌ترین ظروف سفالی را در بازار سنتی همدان بیابید. علاوه بر این موارد فرش، تابلوفرش و قالیچه و همچنین محصولات چرمی مانند کیف، کفش و لباس از سوغاتی‌های معروف همدان محسوب می‌شوند.

هتل‌های اطراف بازار سنتی همدان

بازار سنتی همدان در مرکز شهر، واقع در میدان امام خمینی قرار دارد؛ بنابراین انواع هتل‌ها و اقامتگاه‌های همدان دسترسی آسانی به بازار داشته و در نزدیکی آن واقع شده‌اند. نزدیک‌ترین هتل‌ها و اقامتگاه‌های معروف شهر به بازار سنتی همدان که می‌توانید اقامتی راحت و بی‌دغدغه را در آن‌ها تجربه نمایید، عبارت‌اند از:

• هتل آپارتمان خاتم همدان، واقع در میدان فلسطین و در فاصله ۱ کیلومتری بازار
• هتل باباطاهر همدان، واقع در ضلع شرقی آرامگاه باباطاهر و در فاصله ۱.۹۸ کیلومتری بازار
• هتل آرین همدان، واقع در خیابان تختی و در فاصله ۲.۵۵ کیلومتری بازار
• هتل بوعلی همدان، واقع در خیابان بوعلی و در فاصله ۳.۵۵ کیلومتری بازار
• مهمان‌پذیر اردیبهشت همدان، واقع در میدان امام خمینی، ابتدای خیابان شهدا و در فاصله ۴.۲۶ کیلومتری بازار
• هتل امیران همدان، واقع در بلوار بعثت و در فاصله ۴.۷۹ کیلومتری بازار

سؤالات متداول

۱)     بازار سنتی همدان کجاست؟

بازار سنتی همدان، در مرکز شهر و دورتادور میدام امام قرار گرفته است

۲)     بهترین هتل در نزدیکی بازار سنتی همدان کجاست؟

هتل باباطاهر همدان، هتلی ۵ ستاره در فاصله ۱.۹۸ کیلومتری بازار قرار داشته و بهترین هتل این منطقه است.

۳)     سوغاتی‌های معروف بازار سنتی همدان چیست؟

انواع شیرینی و آجیل و خوراکی‌های سنتی همدان، صنایع‌دستی، تابلوفرش، قالیچه، محصولات چرمی و سفال از مهم‌ترین سوغاتی‌های همدان هستند.

۴)     ساعت کاری مغازه‌ها در بازار سنتی همدان چه موقعی است؟

بازاریان و تاجران فعالیت خود را از ۸ صبح آغاز کرده و تا حدود ۶ بعدازظهر اغلب دکان‌ها باز است.

سخن پایانی

در مقاله فوق، به معرفی بازار سنتی همدان، بخش‌های مختلف آن و انواع جاذبه‌های گردشگری و اهمیت تاریخی این مکان قدیمی پرداخته‌ایم. بازار سنتی این شهر، قدیمی‌ترین و اصلی‌ترین بازار همدان است و انواع کسب‌وکارها را در ۴۰ راسته بازار خود جای داده است. گردشگران می‌توانند علاوه بر گشت و گذار در این بازار و لذت بردن از معماری باستانی و اماکن تاریخی آن، به خرید سوغاتی‌های معروف همدان نیز بپردازند.

برای کسب اطلاعات بیشتر درباره قیمت بلیط و نحوه رزرو هتل‌ها و اقامتگاه‌های این شهر به‌منظور بازدید از بازار سنتی همدان و سایر جاذبه‌های تاریخی و گردشگری آن، با کارشناسان ما در آژانس مسافرتی الی گشت در ارتباط باشید.