مظفرالدین شاه چقدر تسهیلات خارجی گرفت؟

حرف تازه – هر چند بنیان دریافت تسهیلات از کشورهای خارجی را ناصرالدین شاه بنا نهاد اما تداوم این روند در دوره مظفرالدین شاه به نحو چشمگیری به کاهش ارزش پول ملی ایران منجر شد.

مظفرالدین شاه در دوره ۱۰ ساله سلطنت خود چهار وام خارجی گرفت که بخشی از این وام ها با هدف تامین مخارج سفر شاه به خارج از کشور دریافت شد.

مظفرالدین شاه در فاصله سال های ۱۲۷۵ تا ۱۲۸۵ خورشیدی سه بار به خارج از ایران سفر کرد . اولین سفر مظفرالدین شاه به اروپا هفت ماه به طول انجامید و در این مدت پنجمین پادشاه قاجار از کشورهای روسیه، اتریش، سوئیس، آلمان، بلژیک، فرانسه و در راه بازگشت از ترکیه (عثمانی) دیدن کرد. دو سال بعد، دومین سفر مظفرالدین شاه به اروپا در ۱۷ فروردین ۱۲۸۱ آغاز شد و شش ماه به طول انجامید و در این مدت مظفرالدین شاه از اتریش، آلمان، بلژیک، فرانسه، انگلستان و ایتالیا بازدید کرد.

مسافرت سوم شاه به اروپا روز ۱۶ خرداد آغاز شد و ۴ ماه به طول انجامید. با هدف تامین مخارج این سفرها ایران از روسیه و انگلستان تسهیلات گرفت.

بر این اساس اولین تسهیلات خارجی دریافتی از سوی مظفرالدین شاه ۲۲٫۵ میلیون منات برابر با ۲۱٫۵ میلیون مارک بود. این وام در سال ۱۲۷۹ از کشور روسیه دریافت شد و موعد آن ۷۵ ساله بود.

 دومین وام خارجی دو سال بعد، در سال ۱۲۸۱ به مبلغ ۱۰ میلیون منات برابر با ۲۱٫۵ میلیون مارک از روسیه گرفته شد. دو سال بعد ، در سال ۱۲۸۳ ایران از بانک شاهنشاهی ۲۰۰ هزار لیره برابر با ۳ میلیون و ۸۰۰ هزار مارک وام گرفت و در نهایت در سال ۱۲۸۴، یعنی یک سال پیش از درگذشت مظفرالدین شاه ۱۰۰ هزار لیره برابر با دو میلیون مارک از انگلستان وام گرفت.

بر اساس اسناد ارائه شده در کتاب “کشف تلبیس”،مجموع این وام ها به مبلغ ۸۰ میلیون مارک یعنی معادل ۲۰میلیون تومان بود که سال ها بر دوش ملت ایران سنگینی می کرد. این تسهیلات نه برای آبادانی ایران و ایجاد زیرساخت که برای واردات کالاهای مصرفی و لوکس و سفر شاه و هیات همراهش به خارج از ایران مصرف شد از این رو ارزش برابری پول ایران با ارزهای خارجی را به شدت کاهش داد.

 تا پیش از گرفتن وام های خارجی ۲۵ قران ایران می توانست با یک لیره انگلستان برابری کند اما در ۱۰ ساله ۱۲۷۰ تا ۱۲۸۰ خورشیدی یعنی ۵ سال آخر سلطنت ناصرالدین شاه و ۵ سال ابتدایی سلطنت مظفرالدین شاه قاجار ارزش برابری پول ایران نصف شد و ۵۰ قران ایرانی با یک لیره انگلیس معاوضه می شد.

 هر چند با توجه به تحولات صورت گرفته در صد و سی سال اخیر در واحدهای پول ایران و جهان امکان تبدیل دقیق تسهیلات خارجی دریافتی در عهد مظفرالدین شاه به پول امروز مقدور نیست اما با مقایسه قیمت اجناس و میزان درآمد مردمان در آن عهد می توان تصویری از مفهوم رقم ۲۰ میلیون تومان در این دوران داشت.

هر تومان در این دوره با ۱۰ قران برابری می کرد.هر قران ایران معادل با هزار دینار بود. در عین حال هر قران با ۲۰ شاهی برابری می کرد . محمد علی خان سدید السلطنه در سال های نخست سلطنت مظفرالدین شاه از بوشهر به تهران و از انجا به مشهد سفر کرده است . وی در سفرنامه اش نرخ مواد خوراکی را نیز مورد اشاره قرار داده است . به گفته وی قیمت یک من گوشت ، برابر با سه کیلوگرم، در لاسجرد برابر با ۱۶۰۰ دینار یعنی یک قران و ۶۰۰ دینار و در سمنان برابر با دو قران بوده است.در مهاماندوست این قیمت به ۲٫۵ قران و در شاهرود به دو قران می رسید. قیمت سه کیلو گوشت در کرمانشاه ۸۰۰ دینار و در قم ۲٫۵ قران بوده است.

قیمت یک من پیاز ۶۵۰ دینار، یک من شیر ۸۰۰ دینار و یک من روغن ۱۰ قران بوده است. به این ترتیب از مقایسه گزارش مکتوب باقیمانده از قیمت ها می توان به ارزش بیست میلیون تومان در آن دوران پی برد. 

زهرا علی اکبری – خبرآنلاین