عکاسی خیابانی ؛ به قلم محمد صالح زاده

محمد صالح زاده – عکاسی خیابانی ، گرفتن یک عکس خوب در منظر شهر و گرفتن لایک در فضای مجازی نیست !

عکاسی خیابانی، قدم زدن در  شهر، آزاد کردن ذهن است. لذت بردن از قدم زدن در سطح شهر به همراه دیدن نمادهای یک شهر، مردم، بازار، مراکز خرید، بافت های قدیمی است. این ژانر به بررسی زیبایی و زشتی در جهان طبیعی می پردازد. گاه می توان به چیزهای معمولی و ساده و گاهی نیز به مسائل پیچیده ، عمیق و ناپدید شهر ختم شود.

عکاسی خیابانی قبل از شکل گیری خود محصول عکس باید به قدم زدن و نگاه کردن در سیمای درونی شهر نایل شود. در این نوع عکاسی نیازی به دوربین و لنزهای آن چنانی که امروزه قبل از مقدمات عکاسی برای جوینده های این عرصه در خور توجه هست، نیست !

شخص در حال قدم زدن، تمرکز بر عناصر شهری، لذت بردن از مناظر اطراف، به بالا، پایین و چپ، راست نگاه می کند، به افرادی که در سطح شهر با آن ها روبه رو می شود ، لبخند می زند  و سلام و احوالپرسی می کند. شخص همانطور که در حال قدم زدن و تماشا کردن سیمای شهر است می تواند با گوشی همراه خود اما با تفکر لحظاتی از شهر را ثبت کند. هر موقع که نگاهش ، قلبش مکثی روی سوژه ای داشتند می تواند آن لحظه از شهر را ثبت کند.  و پس از ثبت نمودن قبل از انتشار آن در فضای مجازی و گرفتن لایک باید آن مسیر قدم زده شده را مجدد در ذهن بررسی کند. که در طول آن مسیر چه سوژه های دیگری نیز بوده که از نگاهش به دور مانده است و یا چه سوژه هایی را می توانسته در کادرش بگنجاند، که در دوره های بعدی قدم زدن در شهر بتواند در ثبت طبیعی روزمره گی در شهر موفق تر باشد.

باید در این نوع از عکاسی زیبایی را در هر سوژه ای پیدا نمود ، همانطور که می توان زیبایی ها را پیدا و ثبت کرد. زشتی نیز در سیمای شهر جای منحصری دارد که نباید و نمی توان از آن غافل بود. عکاسی خیابانی می تواند نوعی قدردانی از چیزهای موجود در سیمای شهر باشد  نه گشتن دنبال خلق فریم های خارق العاده، دیوانه کننده یا جنون آمیز. فریم هایی که تنها باعث افزایش بازدیدکننده ها در فضای مجازی باشد. آن دسته از مخاطبین مجازی که در فضاهای مجازی با لایک ها و کامنت های مختلف اما بدون دقت بر عناصر تشکیل دهنده عکس به سادگی از یک ثبت که لحظه ای از شهر را با تمام رویدادهایش نشان می دهد، می گذرند.

عکاسی خیابانی ، قدم زدن با تمرکز در خیابان های شهر برای پیدا کردن زیبایی بی پیرایه در جهان و ثبت آن توسط ابزاری به اسم دوربین است. اشتراک ولی نه اشتراک به عنوان صرفا لایک در فضای مجازی ، بلکه اشتراک یعنی تماشا آن محصول توسط مخاطب و خلق هم ذات پنداری ، درگیری حسی توسط مخاطب از طریق محصول ارایه شده هنرمند است .

این ژانر از عکاسی باید کمک کند تا نسبت به محیط اطراف حس کنجکاوی کودکانه ای و تامل برانگیزی  داشته باشیم . در عکاسی همه عوامل شکل گرفته در عکس به چشم بستگی دارد . چشم باید توسط دوربین چیزها را ببیند . و آنچه را که اتفاق می افتد را به صورت مجازی در ذهن ترکیب بندی کند .

عکاسی مستند کاملا عینی ست و واقعیت را نمایش می دهد . این نوع عکاسی  عمیقا با سوژه هایش درگیر است و سوژه عامل محرک اوست. از قبل با پرس و جو ، تحقیق مسیر خود را مشخص می کند و دیدگاهی از پیش تعیین شده درباره سوژه و نوع ژانر عکاسی خود دارد. عکاسی مستند تا حدی نیاز به جلب توجه و ارتباط تنگاتنگ با سوژه های خود دارد. عکاسان مستند انتخاب محدود دارند چون بر اساس یک دستور کار می کنند . آنها همچون عکاسان ژورنالیستی  نیاز به لنزهای متنوع و محدوده ای از فواصل کانونی متفاوت نسبت به آنچه که مشغول به عکاسی از آن هستند ، دارند.

عکاسی خیابانی کاملا ذهنی ست و واقعیت و وضع موجود  را در شهر خلق می کند . در این نوع عکاسی شخص عکاس در تلاش است که راهی بیابد که دیده نشود و یا حداقل کمتر دیده شود تا قادر به ثبت لحظات کاندیدتر باشد. عکاس خیابانی نباید زیاد جلب توجه کند. وی در خیابان پرسه می زند و همه چیز را مشاهده می کند . به این امید که در سطح شهر چیزی که در صدد وقوع باشد را ببیند و ثبت کند. در این ژانر زمان کوتاهی برای فکر کردن ، انتخاب و ثبت موجود است و حتی در برخی از موارد اصلا زمانی وجود نخواهد داشت.

در عکاسی خیابانی هیچ الویتی برای عکاسی از کسی یا نمادی در شهر وجود ندارد ، بلکه هر چیزی که در سطح شهر در دید است می تواند نوعی نماد از شهر باشد. عده ای از منتقدین عکاسی خیابانی بر این باورند که عکاسی خیابانی واکنشی و ناگهانی است و باید به صورت بی هوا و صادقانه ثبت شود اما عنصر ضروری و  اصلی در عکاسی خیابانی (شهری) صداقت و ناگهانی بودنش نیست. بلکه همانطور که از اسمش گویاست میتوان عناصر اصلی و نمادهای شهری در یک فریم با چیدمان خود عکاس را نیز یک عکس خیابانی دانست. با نگاهی به عکس ویلیام کلین (کودک با تفنگ) می توان با توضیحات ویلیام کلین در مورد کارگردانی اش در ثبت آن عکس و نمادهای شهری که در بک گراند عکس وجود دارد به این نتیجه رسید که یک عکس خیابانی نیز می توان به صورت کارگردانی ثبت شود .

 در مورد عکاسی خیابانی می گویند :  عکس خیابانی نیاز به نشان دادن انسان و اجتماع دارد اما عکس های خیابانی الزاما نیاز به مردم ندارند. و نشانه های یک عکس خیابانی کاملا مشهود است. به طور مثال اوژه اتژه از بنیان گذاران عکاسی خیابانی در فرانسه محسوب می شود . او توسط دوربین های قطع بزرگ در پاریس  بناها ، مجسمه ها ، جزییات خانه ها و ساختمان های شهر را ثبت می کرد. اوتژه بیشتر عکس هایش از معماری شهری بود ، جایی که مردم در آنجا تعامل و زندگی می کنند . شاید در عکس های اتژه مردم حضور نداشته باشند اما می توان توسط عکس های آن به اجتماع رسید.  عکس های خیابانی یا شهری باعث می شود مخاطب در مورد آن شهر بیاندیشد.

عده ای از عکاسان خیابانی معتقدند که یک عکس خیابانی باید بی هوا و بدون اجازه از موضوع گرفته شود اما عکس باید روح و روان آدمی را به جنبش در آورد و تاثیرش را بر دل و جان بگذارد. در عکس خیابانی وجود یک عنصر شهری نیاز است و این یک عنصر می تواند به نوع ژانر صحه بگذارد . شاید نگاه بی هوا و صادقانه  بر سوژه  باعث عکسی موفق  و تاثیر گذار تر شود اما عکاسی خیابانی لزوما نیاز به بی هوا گرفتن ندارد.

عکاسان وابسته به هر نوع ژانری دلایل مختلفی برای این بخش هنر تجسمی دارند : عده ای دلایل تاریخی ، شخصی ، اجتماعی ، سیاسی ، اقتصادی و …. دارند . عده ای انتظار دارند در سطح عاطفی عکس هایشان مردم را تحت تاثیر قرار دهد. و عده ای برای سند از جامعه شان موضوعات مختلف اجتماع را ثبت می کنند. رولان بارت می گوید : آنچه عکس بی نهایت مرتبه تکرارش می کند ، تنها یک مرتبه رخ داده است . عکس به گونه ای آن چیزی را تکرار می کند که به لحاظ وجودی تکرار ناشدنی است.

درک ، تمایز و شواهد مختلفی در مورد عکاسی خیابانی وجود دارد . اما نکته قابل تامل در عکاسی خیابانی دموکراتیک بودن و ماهیت آزاد آن است.