شیر نگهبان انزلی ثبت ملی می شود/ اثر ماندگار حبیب محمدی در قدیمی ترین بلوار ساحلی

به گزارش حرف تازه، مهری شیرمحمدی در شبستان نوشت: ثبت ملی مجسمه‌ها و المان‌های شهری، در حفظ این آثار هنری تاثیر زیادی دارند. در گیلان، شهر فومن، شهر مجسمه‌ها لقب گرفته است. بجز مجسمه‌های دور پارک فومن که مدتی پیش برداشته شدن آنها سر و صدای زیادی به پا کرد، مهمترین مجسمه یکی از میادین این شهر تاریخی، مجسمه ایزدبانو آناهیتاست که همانگونه که در اوستا توصیف شده، سوار بر اسب باران، برف، تگرگ و شبنم، در میدان مرکزی فومن، نماد برکت و باران آوری است.

دی ماه سال گذشته، مجسمه «آناهیتای فومن» و المان «اسب ماهی» (به شماره ۱۶۷۰مورخ۲۲/۱۰/۱۳۹۹)در میدان گلسار شهر رشت در فهرست آثار ملی ثبت شدند و حالا سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان از تشکیل پرونده ثبتی یکی از آثار هنری استاد «حبیب محمدی» در انزلی خبر می‌دهد. مجسمه شیرطلایی در خیابان ۳۰ متری انزلی که امضای حبیب محمدی را هم در پای خود ثبت کرده است. این مجسمه یکی از شاهکارهای هنری در دوره پهلوی اول است و درست در ورودی پله‌های بخش شرقی بلوار ساحلی، نزدیک به مرکز آموزشی رفاهی فرهنگیان بندرانزلی، قرار گرفته است.

بلوار ساحلی انزلی به‌عنوان قدیمی‌ترین پارک ساحلی کشور با الگویی از بلوار بادکوبه، یکی از زیباترین پارک‌های ساحلی است. این مجسمه در سال ۱۳۱۷ ساخته شد. درست در همان سالی که حبیب محمدی پس از تکمیل تحصیلاتش از مسکو به ایران بازگشت و در انزلی اقامت گزید. این مجسمه از همان زمان ساخت مورد توجه کسانی بود که بلوار انزلی را برای گردش و تفریح انتخاب می‌کردند. یکی از تصاویر ماندگار از این مسجمه، عکس‌ها و فیلم‌های، آوارگان لهستانی از این تندیس است که در تابستان ۱۳۲۱ خورشیدی با یک کشتی وارد بندر پهلوی می‌شوند.

«ژنرال اندرسف» مسئول بازگرداندن لهستانی‌هایی است که در اردوگاه‌های کار اجباری سیبری اسیر بودند. او با کمک نیروهای صلیب سرخ، لهستانی‌ها آواره را از «بندرکراسنودسک» در ترکستان سوار کرده و در بندر پهلوی پیاده می‌کند. تابستان ۱۳۲۱ خورشیدی، انزلی میزبان ۳۰۰هزار پناهجوی لهستانی می‌شود و بی‌شک شیر برنزی بلوار ساحلی انزلی، آن روزها را به یاد دارد. تصاویر برجای مانده از آوارگان لهستانی از شیر نشسته روبه دریا، سندی بر این مدعاست.

یک پژوهشگر حوزه انزلی درباره این تندیس تاریخی می‌گوید: اگرچه شیر سمبل فرهنگ ایرانی است، اما کسانی که تندیس از شیر می‌سازند، می‌دانند که شیر نشسته و شیر ایستاده، هرکدام معنا و مفهوم متفاوتی دارد.

«محمود عباسیان امین» می‌افزاید: شیر نشسته، نماد و سمبل نگهبان است و تندیس شیر نشسته بلوار ساحلی روبه دریاست و به این معناست که این شیر نگهبان انزلی از سوی دشمنان همسایه شمالی است.

وی با اشاره سابقه تاریخی تجاوزهای روسیه به انزلی یادآور می‌شود: در واقع ساخت این تندیس از سوی استاد محمدی، به تجاوزات تاریخی کشور روسیه هم اشاره دارد و گویی این شیر نشسته، تلاش دارد جلوی این تجاوزها را بگیرد. اگرچه بلوار ساحلی پس از ساخت این تندیس باز هم شاهد تجاوزات همسایه شمالی بود.

مهمترین آنها مربوط به شهریور ۱۳۲۰ بود که هواپیماهای شوروی سابق انزلی را بمباران می‌کنند و قسمت‌های وسیعی از پشت سد شرقی فرونشست می‌کند. «سیدمحمد حبیب محمدی» پدر نقاشی مدرن گیلان، لقب گرفته است. وی در آکادمی هنرهای زیبایی مسکو تحصیل کرد و در سال ۱۳۱۷ به گیلان بازگشت. ابتدا به انزلی و در سال ۱۳۲۰ به رشت آمد. این هنرمند گیلانی ۶ مرداد ۱۳۸۹ در شهر رم ایتالیا درگذشت. منابع مکتوب، قدمت بلوار ساحلی را بیشتر از ۱۰۰سال نوشته اند. (تاریخ جامع انزلی)

این بلوار در ۱۳دی ماه ۱۳۸۸ و به شماره ۲۸۷۷ در فهرست آثار ملی ثبت شده است. بنا بر مستندات میراث فرهنگی، این بلوار در زمان حکومت مرحوم «عمید همایون» وجود داشت. بانو رخساره طهماسبی از نزدیکان عمید همایون- که در زمان تشکیل پرونده ثبتی بلوار (۱۳۸۸) ۸۰سال سن داشت- دراین باره اظهار داشته: «پدرم مرحوم غلام علی امین الرعایا که از طرف عمید همایون حکمران انزلی به حکومت شهر تعیین شده بود، کسی را به بادکوبه فرستاد و نقشه بلوار آنجا را آورد و پس از رسیدن آن نقشه، قسمت فوقانی را درست کردند و نام بلوار را هم به علت آنکه در بادکوبه بلوار می گفتند، بر روی آن گذاردند. من آن موقع کودک بودم.»

«عزیز طویلی» نویسنده کتاب تاریخ جامع انزلی درباره تاریخچه این بلوار می نویسد: «فاز نخست این پارک ساحلی، در سال ۱۲۹۳ خورشیدی آغاز و تا سال ۱۳۰۱ طول می کشد. در مدارک بایگانی شهرداری انزلی نیز اشاره شده بلوار تحتانی و فوقانی از سال ۱۳۰۱ به وسیله شهرداری احداث و به مرور آباد گردید. سپس از سال ۱۳۰۷ به تدریج قسمت پایین (شرقی و شمالی) آن احداث و به صورت امروزی در می‌آید. بلوار تا زمان بازدید رضا پهلوی به سال ۱۳۱۷، هنوز خلیج پر از آب بود. غلامحسین مفتاح شهردار وقت، تصمیم گرفت این دریاچه را خشک و تبدیل به بلوار کند و گونه‌های مختلف گیاهی را از هر طرف به پشت سدی که در امتداد بلوار شرقی قرار دارد، کاشت. در سال یاد شده، استاد حبیب محمدی، مجسمه شیر را برای ورودی بلوار می‌سازد.