شب یلدا ثبت جهانی می‌شود

تی تی خبر : مردم ایران و برخی دیگر از کشورهای جهان همچنان پس از گذشت هزاران سال شب یلدا را به عنوان یک آیین کهن جشن می‌گیرند، از این رو سازمان میراث فرهنگی کشور از اقدام برای ثبت جهانی این میراث ناملموس فرهنگی در فهرست یونسکو خبر می‌دهد.

به گزارش خبرنگار ایلنا، شب یلدا را همه ایرانیان در سراسر کشور می‌شناسند، آلودگی و سرمای هوا، گرانی‌ها، مشغله‌های روزمره، گسترش شبکه‌های مجازی، خرده فرهنگ‌های جدید و… هیچ کدام نتوانسته، یلدا را از یاد ایرانیان ببرد و آن‌ها را نسبت به این آیین باستانی که گفته می‌شود؛ حدود ۷ هزار سال قدمت دارد، بی‌تفاوت کند.

هنوز هم به نزدیکی‌های ۳۰‌ام آذر که می‌رسیم؛ تب و تاب شب یلدا را در خیابان‌ها احساس می‌کنیم؛ از انارهای خوشرنگ چیده شده روی هم، تا هندوانه‌های به شرط چاقو و آجیل‌های نمکی که قیمت‌شان این روز‌ها سر به فلک می‌کشد.

دیوان‌های حافظ نیز این روز‌ها از گوشه کتابخانه‌ها بیرون می‌آید و جا در سفره ایرانی‌ها باز می‌کند؛ البته شاید که این روز‌ها برخی خانواده‌ها ترجیح دهند به جای کتاب حافظ، از نرم‌افزارهای موبایلی یا کامپیوتری دیوان اشعار حافظ استفاده کنند که آن هم حسن‌های خودش را دارد.

احمد محیط طباطبایی (پژوهشگر حوزه میراث‌فرهنگی و قائم مقام رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور) در ارتباط با این آیین کهن فرهنگ ایران به خبرنگار ایلنا می‌گوید: «تمامی آیین‌های ما که سبب جمع شدن، گرد هم آمدن و وفاق افراد در سطح خانواده، طایفه و در ‌‌نهایت ملت می‌شود؛ ارزش غیرقابل انکاری دارد. این آیین‌ها، چه شاد و چه همراه با عزا، از جشن نوروز گرفته تا محرم و تاسوعا و عاشورا همه از چنین اهمیتی برخوردار هستند.»

او با اشاره به اینکه شب یلدا شب آغاز زمستان در ایران و طولانی‌ترین شب سال محسوب می‌شود، اظهار می‌کند: «این آیین که یکی از آیین‌های قدیمی فرهنگ ایرانی محسوب می‌شود، با ورود آریایی‌ها به سرزمین ما، مرتبط می‌شود.

 یلدا طولانی‌ترین شب است، اما در ‌‌نهایت به روز می‌رسد؛ روزی که آن را روز میلاد مهر می‌دانند؛‌‌ خود یلدا نیز از کلمه میلاد و تولد آمده است»

آنقدر قصه می‌خواندند تا سحر را به چشم ببینند

محیط طباطبایی ادامه می‌دهد: «نکته قابل توجه این است که ما در فرهنگ‌مان شبانه‌روز داریم؛ یعنی همیشه از شب به روز می‌رسیم و از تاریکی به روشنایی؛ همانطور که شب یلدا نیز به روشنایی و تولد روز می‌رسد، حتی اگر طولانی‌ترین شب سال هم باشد؛ به همین دلیل نیز در این آیین یک ویژگی اساسی وجود دارد و آن هم قصه و قصه گویی است؛ همه افراد پیرامون بزرگ خانواده یا طایفه جمع می‌شوند تا او قصه بگوید، این قصه‌ها باعث می‌شود که افراد نخوابند تا به صبح برسند و طلوع آفتاب پس از یلدا را ببینند.»

سفره؛ آیین به جا مانده از عشایر

این پژوهشگر میراث فرهنگی با اشاره به دیگر آیین این شب اظهار می‌کند: «همانند تمامی آیین‌های ما، در این آیین نیز افراد دور سفره گرد هم می‌آیند. سفره به عنوان محل گرد آمدن و غذا خوردن در فرهنگ عشایری ما است، در واقع سفره فضای متحرک غذا خوردن عشایر است که هر آنچه به عنوان محصول به دست آورده‌اند را به عنوان شکرانه در سفره می‌گذارند و شکر خدا را به جای می‌آورند.

او به برخی از این محصولات اشاره و می‌افزاید: «معمولا مردم هرآنچه در ابتدای زمستان به جا مانده است؛ همانند دانه‌های نباتی که به شکل آجیل در می‌آیند، گندم خشک شده که به شکل رشته می‌شود و میوهایی که هنوز هم در این فصل باقی مانده است را برسر سفره می‌آورند.

اما این‌ها بخش فرعی این آیین است و اصل قضیه‌‌ همان دور سفره جمع شدن و گوش دادن به تجربیات گذشته در غالب قصه است.»

مشاور رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی اضافه می‌کند که «شاهنامه فردوسی در قرن چهارم و فال حافظ در قرن هشتم نیز به این آیین اضافه می‌شوند و در واقع رسومات نوینی را تشکیل می‌دهند که به آیین شب یلدا اضافه شده‌اند.»

شب یلدا ثبت جهانی می‌شود

آیین شب یلدا در سال ۱۳۸۷ تحت عنوان میراث ناملموس فرهنگی در فهرست آثار ملی به ثبت رسید، اما تاکنون خبری در ارتباط با ثبت این آیین در فهرست جهانی یونسکو نبوده است، اما فرهاد نظری (مدیرکل دفتر ثبت آثار سازمان میراث فرهنگی) برای اولین بار به خبرنگار ایلنا از اقدام ایران برای ثبت جهانی آیین شب یلدا خبر می‌دهد: «ثبت جهانی شب یلدا در اولویت‌های ما قرار دارد، بنابراین ما فراخوانی را مبنی بر درخواست ثبت جهانی شب یلدا به یونسکو فرستاده‌ایم، این فرخوان اکنون روی سایت یونسکو قرار دارد تا اگر کشوری تمایل به پیوستن به این پرونده دارد؛ آن را به ما اعلام کند.»

وی ادامه می‌دهد: «این آیین نه تنها این پتانسیل را دارد که به عنوان میراث جهانی ثبت شود، بلکه از آنجا که دامنه نفوذش محدود به ایران نیست و در کشورهایی مانند افغانستان، تاجیکستان، کردستان عراق، عراق و آذربایجان نیز جشن گرفته‌می‌شود؛ می‌تواند؛ مانند نوروز در قالب پرونده مشترک به ثبت برسد.»

او در ارتباط با این مساله که گفته می‌شود کشور آذربایجان اقداماتی را برای ثبت جهانی شب یلدا آغاز کرده است، توضیح می‌دهد: «من از این مساله اطلاعی ندارم، اما قاعدتا از آنجا که ما برای این کار فرخوان داده‌ایم، اگر کشوری بخواهد شب یلدا را ثبت کند، یونسکو به او اعلام می‌کند که باید با ایران این اقدام را انجام دهد.»

منبع : ایلنا