سنگ آذرین چیست

حرف تازه – رپورتاژ آگهی: سنگ آذرین چیست، سوالی که از زمان دانش آموزی یکی از پرسش‌های کتب درسی ما از جمله در کلاس چهارم یا علوم هشتم بوده و هست. این مطلب به همین موضوع اختصاص دارد و قرار است توضیح دهیم که سنگ آذرین چیست و چه ویژگی‌هایی دارد و به برخی از این سنگ‌ها نیز اشاره خواهیم کرد.

سنگ آذرین چیست؟

وقت گدازه‌های آتشفشانی یا ماگما بیرون می‌ریزد، بعد از آنکه سرد و خشک شدند به شکل سنگ‌هایی در می‌آیند که به آن سنگ آذرین گفته می‌شود. بنابراین سنگ آذرین چیست؟ سنگی که در نتیجه سرد شدن مواد مذاب آتشفشانی تشکیل می‌شود.

البته این یک دسته کلی است ولی اگر بخواهیم یک دسته بندی دقیق‌تر ارائه دهیم باید گفت نوع این سنگ‌ها براساس برخی معیارها دوباره دسته بندی می‌شوند که در ادامه توضیح دادیم.

سنگ آذرین چگونه شکل می‌گیرد؟

حالا که مختصری با این سنگ و چیستی آن آشنا شدید، بد نیست کمی ژرف‌تر به آن نگاه کنیم و چند نکته علمی را درباره این سنگ‌ها بیان کنیم:

1. شاید جالب باشد که بدانید، ۹۰ تا ۹۵ درصد پوسته زمین را سنگ های آذرین تشکیل داده‌اند.
2. از جمله مواد معدنی تشکیل دهنده این سنگ‌ها می‌توان به الیوین، فلدسپات [که در صنایع مختلفی کاربرد دارند، مثلا خرید فلدسپات در صنایع شیشه و سرامیک یکی از ضروریات است]، کوارتز، بیوتیت، آمفیبول، و پیروکسن اشاره کرد.
3. درجه حرارت این سنگ‌ها در دل آتشفشان چیزی بین ۶۲۰ تا ۱۲۰۰ درجه سانتی‌گراد است (وقتی به این دما می‌رسند بیرون می‌ریزند.)

انواع سنگ آذرین و دسته بندی آن

گفتیم وقتی مواد مذاب بیرون می‌ریزد و سرد می‌شود به آن سنگ آذرین گفته می‌شود. اساسا آذرین در ادبیات فارسی به معنی منسوب به آذر یا آتشین است بنابراین می‌توان گفت سنگ آذرین یعنی سنگ آتشین.

اگر دانش آموز کلاس چهارم هستید یا می‌خواهید این مفهوم را که در علوم هشتم هم آمده را بهتر یاد بگیرید، همیشه به خاطر داشته باشید که معنی سنگ آذرین، سنگ آتشین است که از دل آتشفشان بیرون می‌آید.

حالا همین سنگ‌ها بنا به مدت زمانی که طول می‌کشد تا سرد شوند، دسته بندی و طبقه بندی می‌شوند؛ اما در یک دسته بندی کلی به دو نوع زیر تقسیم بندی می‌شوند:

• سنگ آذرین درونی
• سنگ آذرین بیرونی

تفاوت این دو نوع سنگ آذرین از نام آن‌ها پیداست، یعنی برخی درون آتشفشان تشکیل شده و برخی بیرون از آن؛ در زیر به توضیح هر یک پرداختیم.

سنگ آذرین درونی چیست؟

همه مواد مذابی که داخل آتشفشان است، بیرون نمی‌ریزد بلکه بخشی از آن داخل آتشفشان باقی می‌ماند. طبیعتا به دلیل اینکه درون آتشفشان دما، بیشتر است، مدت زمان سرد شدن این سنگ‌ها نیز بیشتر است.

به این نوع سنگ‌ها، سنگ آذرین درونی گفته می‌شود که چند ویژگی دارند:

1. به کُندی سرد می‌شوند
2. درون آتشفشان تشکیل می‌شوند
3. دارای بلورهای درشتی هستند
4. جلوه و رنگ زیبایی دارند
5. رنگ آن‌ها معمولا روشن است
6. مقاومت و درجه سختی بالایی دارند

سنگ آذرین بیرونی چیست؟

دسته دیگر، دسته ای هستند که می‌خواهند بیرون را تجربه کنند! برای همین به بیرون آتشفشان پرتاب شده و در پایه کوه یا هرجا که دلشان بخواهد، ذوب می‌شوند.

به دلیل اینکه بیرون آتشفشان دما پایین‌تر است، مدت زمان انجماد سنگ های آذرین بیرونی، کمتر است. یعنی خیلی زودتر از سنگ‌های درونی، سرد و منجمد می‌شوند، نتیجه اینکه در این وضعیت خیلی بلوری شکل نمی‌گیرد.

حالا با توجه به گفته‌های بالا چند ویژگی سنگ آذرین درونی عبارت است از:

1. بیرون آتشفشان تشکیل می‌شود
2. زودتر سرد و منجمد می‌شود
3. زیبایی کمتری دارد (مثل خیلی از همین سنگ‌هایی که هر روزه می‌بینیم، با این حال همه مخلوقات و طبعیت زیبا است.)
4. معمولا تیره هستند (مطلق نیست، نسبی است)
5. بلور ریز دارند نه بلورهای درشت و زیبا

جدول تفاوت سنگ آذرین درونی و بیرونی

سنگ آذرین درونی	سنگ آذرین بیرونی
درون آتشفشان تشکیل می‌شود	بیرون آتشفشان تشکیل می‌شود
دیرتر سرد می‌شوند	زودتر سرد می‌شوند
رنگ روشنی دارند	رنگ تیره‌ای دارند
زیبایی بیشتری دارند	زیبایی آن به چشم نوازی سنگ آذرین درونی نیست
بلورهای درشتی دارند	بلورهای ریزی دارند
نمونه: گرانیت، گابرو، دیوریت	نمونه: آندزیت، بازالت، ریولیت و فلدسپات

مزایای سنگ‌های آذرین چیست؟

طبیعت هیچ عیبی ندارد، سراسر نظم و براساس ریاضیات است، بنابراین عیب و ایرادی بر آن وارد نیست و ما هم اینجا نمی‌خواهیم از معایب چیزی بگوییم، بلکه مزایای سنگ آذرین را بر می‌شماریم. چون معایب در زمانی است که ما استفاده درستی از چیزی نمی‌کنیم.

یکی از پراستفاده‌ترین مصالح ساختمانی که به ویژه برای نمای ساختمان استفاده می‌شود، سنگ آذرین است که دلیل آن هم، همین مزایا است که عبارتند از:

• مقاومت بالا (به دلیل اینکه این سنگ‌ها سرد و گرم چشیده‌اند!)
• مقاومت در برابر حرارت زیاد (مناسب برای مناطق گرمسیری)
• عمر مفید بسیار بالا
• سختی زیاد
• مناسب برای بیشتر مناطق آب و هوایی
• نفوذپذیری کم آب در آن‌ها
• زیبایی و تنوع در رنگ‌های آن
• مقاومت بالا در برابر فرسایش

همین سنگ‌های گرانیتی که برای بسیاری از ساختمان‌ها استفاده می‌شود در واقع نوعی سنگ آذرین است، همین شیشه‌های معمولی که در ساختمان‌ها می‌بینید، از سنگ ساخته شده است! بله در ساخت این شیشه‌ها، مقادیری فلدسپات به کار رفته است که نوعی سنگ آذرین است. حتی در بسیاری از ظروف چینی و سرامیکی، فلدسپات به کار رفته است.

در واقع بخش عمده‌ای از پوسته زمین را همین سنگ‌های آذرین تشکیل داده است که ما به عنوان انسان استفاده‌های فراوانی از آن می‌کنیم. امیدواریم که از این مطلب استفاده برده باشید، همچنین اگر سوالی درباره این مطلب دارید، در قسمت نظرات بیان کنید.