سخنرانی کروبی پس از یازده سال حصر چه پیامی دارد؟

حرف تازه – امید کاجیان در رویداد ۲۴ نوشت: تصاویری از مهدی کروبی و سخنرانی‌اش بعد از یازده سال حصر منتشر شد؛ خودش می‌گوید اجازه دادند و ما آمدیم. در خانه کرباسچی است و البته با حضور چهره‌های سرشناس کارگزارانی و دیگر اصلاح‌طلبان. نخستین نگاهی که این حضور و البته سخنان کروبی ایجاد می‌کند این است: پایان یا کاهش محدودیت‌های حصر و تا حدی سازش خود کروبی با شرایط موجود.

بر خلاف چهره دیگر به نظر می‌آید که مهدی کروبی شاید در این دوره‌ها به بهبود اوضاع در بحث حصر نزدیک شده باشد. پیش از این نیز پخش تصاویر او در لحظه رای دادن در انتخابات ۱۴۰۰ برای بخشی از جامعه که معتقد به تحریم انتخابات بودند، پرسش‌هایی ایجاد کرده بود. کروبی اما در انتخابات امسال مستقیم‌تر از همیشه مردم را به حضور پای صندوق‌های رای دعوت کرد و در شرایطی که آرای اعلام شده وزارت کشور نشانه خوبی از حضور مردم در انتخابات نداشت، اما او مردم را به صیانت از جمهوری نظام دعوت کرده بود و همگام با اصلاح‌طلبان که از رای به عبدالناصر همتی می‌گفتند در انتخابات شرکت کرد.

در سویی دیگر میر حسین موسوی همچنان موضع‌گیری مبهم و دوپهلویی داشت و تنها به اینکه در کنار مردم است، بسنده کرده بود. برخی گفتند منظور میرحسین تحریم انتخابات است و برخی دیگر اینگونه تفسیر کردند که یعنی مردم پای کار بیایند و در انتخابات شرکت کنند.

کروبی اینبار در جمع یاران خود در خانه کرباسچی حاضر شد و البته که چهره‌های خیلی آشنایی هم در این جمع حضور داشتند؛ از محسن هاشمی گرفته تا علی جنتی فرزند آیت الله جنتی. حضور مهدی کروبی و این سخنرانی به غیر از نشانه گشایش‌های بی‌سابقه درحصر وی معانی دیگری هم داشت. کروبی بر خلاف گذشته‌هایی که از او سراغ داشتیم و برخی نامه‌نگاری‌ها بدون اظهارات جنجالی، خیلی در چارچوب سخن گفت، بر حفظ نظام تاکید کرد و البته یادآور شد که باید عیوبش هم بر طرف شود. بازهم از امام و خاطرات و مبارزه‌ها و آرمان‌های انقلاب و … حرف زد و نشان داد احتمالا به فکر بازگشت دوباره به عرصه است.

اگرچه سناریوهای متعددی برای بازگشت مهدی کروبی می‌توان متصور شد، اما آنچه در اینجا اهمیت دارد، نقشی است که با حضور مجدد او می‌توان برای وی و نقش آفرینی‌اش در جمع اصلاح طلبان قائل شد.

آنچه که در دو سه سال اخیر مسلم است، عدم اقبال مردم به اصلاح طلبان در انتخابات مجلس و ریاست جمهوری است. شرایط نشان می‌دهد حتی چهره‌های با نفوذی مثل سیدمحمد خاتمی نیز جایگاه گذشته را ندارند. دست‌کم انتخابات شورای شهر تهران نشان داد که با وجود حمایت خاتمی هیچکدام از آنها به شورا راه نیافتند. او در واقع از ظرفیت خود استفاده کرد اما نتیجه‌ای از آن نگرفت. از این رو از دید بعضی ناظران حضور محصورین در جمع اصلاح‌طلبان، آن هم در این برهه که زمانی «رفع حصر» یکی از شعار‌های بخش قابل توجهی از مردم بود، شاید بتواند تنها راه جایگزین برای از میان رفتن کاهش اقبال و البته امید به اصلاح طلبی و شخص خاتمی باشد؛ اینکه دوباره جریان مدعی اصلاح طلبی به نوعی از یک چهره دیگر مانند خاتمی استفاده کند و چه چهره‌ای بهتر از محصورین. اما داستان این است که عده‌ای این سناریو را نادرست می‌دانند و کاهش حصر و گشایش‌های در آن را دراین زمان بسیار دیرهنگام و ناکارا برای اصلاح طلبان تعبیر می‌کنند. کما اینکه کسی به دعوت کروبی در حصر نیز برای رای به کاندیدای مورد نظر اصلاح طلبان در این انتخابات و انتخابات شورای شهر توجهی نکرد.

از طرفی دیگر رفتار شناسی خود کروبی طی ماه‌های گذشته نشان می‌دهد که برخلاف قبل او این بار می‌خواهد به گونه‌ای دیگر اقدام کند و برای تاثیرگذاری، فاصله خود را از جریان قدرت کمتر کند تا بتواند به صورت رسمی‌تر جایگاهی در ساختار اصلاح طلبی و حزبی داشته باشد البته هنوز این گشایش‌ها و نگاه‌ها در مورد موسوی وجود ندارد.

به هر روی آنچه که مسلم است اینکه چهره‌ها و جریان اصلاح طلبی به جای تلاش برای نزدیک کردن خود به قدرت در راستای بقا، باید برنامه‌ای مدون برای ترمیم خود داشته باشند و اگر واقعا می‌خواهند دوباره با رای مردم به قدرت بازگردد باید از خود چیزی برای گفتن داشته باشد.

شرایط یازده ساله حصر که حکم هیچ دادگاهی هم برای آن وجود ندارد، بسیار دشوار است و بر محصورین بسیار سخت گذشته است اما این به آن معنا نیست که بخشی از اصلاح طلبان از این شرایط به نفع خود استفاده نکنند؛ چنانچه پس از انتخابات ۸۸ با استفاده از نام میرحسین و کروبی بسیاری از آنها توانستند ساکن کشورهای خارج بشوند و در داخل هم کم نبودند کسانی که از نام محصورین برای بیان «مظلومیت اصلاح‌طلبان» استفاده می‌کردند؛ این یعنی بخشی که اتفاقا بیشترین ادعا را داشت، بیشترین استفاده را هم کرد و احتمالا اگر رفع حصر انجام می‌شد، دیگر میرحسین و کروبی برایشان کارکردی نداشت.

اتفاقا این بخش، همان دعوایی بود که بخشی از اصلاح طلبان و جریان احمدی نژاد با آن مشکل داشتند، چه آنکه اصلاح طلبان معتقد بودند جایگاه «مظلوم» متعلق به آنهاست اما جریان بهار فضایی ایجاد کرده بود که آن جایگاه را از آن خود کند. به یاد بیاورید که زمانی رحیم مشایی به سیدمحمد خاتمی نامه نوشت و درخواست کرد که در برابر ظلمی که به آنها شده، سکوت نکند و به مظلومیت جریان بهار بیندیشد!

در چنین شرایطی طبیعتا رفع حصر برای بخشی از اصلاح طلبان پیام خوبی نیست؛ کما آنکه فضا به قدری رادیکال شده و موضوع «گذر از اصلاح طلبی و اصولگرایی» به اندازه‌ای گسترده شده که حضور محصورین نیز تغییری در شرایط ایجاد نخواهد کرد، اما دست‌کم ادامه حصر می‌تواند جایگاه مظلومیت را برای آنها حفظ کند.

در حالت دیگر اینکه اصلاح طلبان قرار است بار دیگر خود را ترمیم کنند، اشتباهات را بررسی کنند، تاکتیک‌ها را تغییر دهند و با مانیفستی مدون پا به عرصه سیاست بگذارند. فعلا معلوم نیست کدام سناریو پیش خواهد رفت اما تا اطلاع ثانوی این فضا نه آبی برای گروه اول دارد، نه نانی برای گروه دوم.

سخنرانی کروبی پس از یازده سال حصر چه پیامی دارد؟