ستاره فروغ درخشیدن گرفت/ موزه آموزش و پرورش ایجاد می شود

حرف تازه – مهری شیرمحمدی: امروز از زنگ آقای خسروشاهی فرار کردیم و آمدیم طبقه بالا و این پرت و پلاها را می نویسیم… خانم غلامی هم دارد از پله بالا می آید. اینها بخشی از نوشته‌های پشت کمدی دیواری یکی از کلاس‌های قدیمی‌ترین مدرسه دخترانه رشت است. تمام در این کمد که احتمالا بزودی رنگ جدید می زنند پر از اشعار و شکلک‌هایی است که دانش آموزان فروغ از خود و معلمان قدیم به یادگار گذاشته‌اند. کاش میراث فرهنگی، موقع مرمت این یادگاری‌ها را حفظ کند.

نخستین بار که برای تهیه گزارش وضعیت قدیمی‌ترین مدرسه رشت از هفت خوان رستم حراست آموزش و پرورش، میراث فرهنگی و مدیر مدرسه گذشتم، با انبوهی از مستهلاکات مدرسه مواجه شدم و رسما یک اثر میراثی زباله دانی آموزش و پرورش شده بود.

حالا پس از دو سال از انعکاس گزارشی با عنوان «فروغ روبه افول است» https://www.mehrnews.com/news/3596533  که همه توجه‌ها از جمله محمدباقر نوبخت معاون رئیس جمهور را به این بنای دوره قاجار جلب کرد، اداره‌کل میراث فرهنگی و گردشگری گیلان با وجود اعتبارات قطره چکانی مرمت این بنا را به مراحل آخر رسانده است. خوشبختانه «فروغ» از آن بیغوله خارج و ستاره فروغ دوباره درخشیدن گرفته است. تا پیش از این گزارش بسیاری از وضعیت مدرسه‌ای که شخصیت‌هایی چون «دکتر آذر اندامی» را پرورش داده است بی‌خبر بودند.

این مدرسه که ابتدا توسط مسیونرهای آمریکایی و بنام مهستی به سال ۱۲۸۴خورشیدی در محله آفخرا رشت تاسیس شد تا دهه ۷۰ فعال بود. درست در لحظه‌ای که آموزش و پرورش قصد تخریب و نوسازی مدرسه را داشت، فعالان فرهنگی با ایجاد کمپین رسانه‌ای، مانع شده و اداره‌کل میراث فرهنگی گیلان نیز بنا را در فهرست بناهای میراثی کشور ثبت اضطراری کرد.

مرمت مدرسه فروغ رو به پایان بوده و قرار است به‌عنوان موزه آموزش و پرورش تغییر کاربری یابد

حال پس از گذشت ۱۰ سال از ثبت این مدرسه دوره قاجار که نخستین گام‌ برای آموزش نوین دختران بود، مرمت مدرسه فروغ رو به پایان بوده و قرار است به‌عنوان موزه آموزش و پرورش تغییر کاربری یابد. روز پنجشنبه گذشته ضمن بازدید مجدد از بنا، از نزدیک شاهد بخش‌های مرمت شده بودم. اداره کل میراث فرهنگی گیلان اقدام به نصب تابلوی اداره‌کل میراث فرهنگی در بن بست عفت و نزدیک به مدرسه کرده تا نشان دهد ثبت این بنا است.

کارگران در حیاط و داخل بنا مشغول کارند.  از آجرچینی حریم بنا تا سنگفرش و احیای باغچه‌ها. از تعویض در و پنجره‌های پوسیده تا گچ‌کشی دوباره دیوارها. انعکاس خورشید بر حلب سقف نشان می دهد تازه سربندی عوض شده است. حالا دیگر بهتر می‌توان داخل بنا را دید. نه دیگر از جولان شپش، موش و گربه‌های دوسال پیش خبری است و نه مخروبه‌ای که حکم انبار را داشت. اگرچه وسایل قدیمی مدرسه‌ای که درابتدا دوره خیاطی و کودکیاری آموزش می داد آن سوی حیاط و در مدرسه جدید نگهداری می‌شود اما امید آن می‌رود پس از تکمیل مرمت و تغییر کاربری بنا چرخ خیاطی‌های قدیمی مدرسه مهستی و سرویس چینی پذیرایی از معلمان مدرسه فروغ، به جایگاه نخست خود بازگردد.

اجرای فاز نخست مرمت مدرسه فروغ

سایه نصرتیان نماینده شرکت طرف قرارداد مرمت بنا در گفتگو با خبرنگار مهر  اظهارکرد: فاز نخست مرمت، سقف مدرسه بود که طی آن سربندی، زیرسازی، شبکه‌بندی و صندوق‌سازی و تعویض حلب شیروانی انجام شده است.

نصرتیان در پاسخ به این سوال که آیا در گذشته سقف سفال پوش بوده است نیز گفت: در آخرین عکس‌های مدرسه اثری از سفال‌های قرمز دیده نمی‌شود. ضمن اینکه در هنگام مرمت سقف و سربندی، آثاری از بقایای سفال که نشان دهد، پیشتر سقف سفال پوش بوده است نیز دیده نشده است.

وی به فاز دوم مرمت بنا اشاره کرد و افزود: تعویض در و پنجره‌های پوسیده، تعویض چوب‌های پوسیده سقف و چهارچوب‌ها، گچ‌کشی و حذف عناصر الحاقی نظیر سردر هلالی ورودی مدرسه انجام شده است.

 بعد از آنکه خاکبرداری حریم بنا انجام شد، شبکه آبراه قدیمی احیا و از همان زمان کارکرد گذشته خود را بازیافت

نصرتیان با بیان اینکه پی‌گردی و  خاکبرداری کف بنا منجر به کشف آبراه قدیمی مدرسه و باغچه حریم بنا شد، بیان‌کرد: بعد از آنکه خاکبرداری حریم بنا انجام شد، شبکه آبراه قدیمی احیا و از همان زمان کارکرد گذشته خود را بازیافت.  

سرپرست کارگاه مرمت مدرسه فروغ درپاسخ به این سوال که پس از پی‌گردی، چرا گربه‌روهای کف احیا نشده است گفت: کف طبقه اول تخته‌پوش و پل‌کوبی بوده است. بعد از خاکبرداری، فضای خالی موسوم به گربه‌رو که با دریچه‌های رو به بیرون نقش گردش هوا در طبقه اول را داشت نمایان شد ولی احیای گربه‌رو مستلزم حداقل یک متر و ۵۰ سانتی‌مترخاکبرداری از کف بناست. متاسفانه در گذشته فضای خالی را پر کرده و با برداشتن پل‌کوبی طبقه اول کف را موزاییک کرده‌اند که احیای آن زمانبر و هزینهٰ‌بر است. امیدواریم در فازهای بعدی مرمت بنا این بخش نیز احیا شود.

نصرتیان در ادامه با بیان اینکه کف حیاط مدرسه نیز سنگفرش بوده است، بیان‌کرد: با گودبرداری در حریم مدرسه بخشی از سنگفرش حیاط با استفاده از قلوه سنگ‌های رودخانه‌ای و باغچه‌های قدیمی احیا می شود.  

سرپرست کارگاه مرمت فروغ به بخاری‌های چدنی مدرسه فروغ نیز اشاره‌کرد و افزود: ویژگی این بنا وجود بخاری‌های بلند چدنی در راهروها، راه پله‌ها و کلاس‌هاست که برخی از بخش‌های آن پوسیده شده و امیدواریم در فازهای بعدی مرمت شود. این بخاری‌ها به‌صورت نمادین باقی می ماند.

درخواست ۱.۵ میلیارد تومان اعتبار برای تکمیل مرمت مدرسه فروغ

معاون میراث فرهنگی گیلان در این باره در گفتگویی اظهارکرد: مدرسه فروغ نخستین بار پس از انتشار گزارش وضعیت آن در خبرگزاری مهر توسط دکتر نوبخت معاون رئیس جمهور در اردیبهشت سال ۹۵ مورد بازدید و وعده تأمین اعتبار برای مرمت آن در دستور کار قرار گرفت.

ولی جهانی با اشاره به اینکه تاکنون برای مرمت مدرسه فروغ ۴۰۰ میلیون تومان اعتبار هزینه شده است، افزود: هفته گذشته نیز رئیس بنیاد مستضعفان کشور از مدرسه فروغ و میزان پیشرفت پروژه بازدید کرده و قول مساعد برای تامین اعتبار از ردیف پروژه‌های عام المنفعه برای تکمیل این پروژه را داد. در حال حاضر میراث فرهنگی یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان اعتبار برای تکمیل فاز نهایی مرمت درخواست کرده است.

براساس برنامه ششم توسعه دولت، بناهای میراثی که در تملک ادارات دولتی هستند باید با اعتبار همان اداره مرمت شود

جهانی به کاربری مدرسه فروغ بعداز مرمت نیز اشاره‌کرد و گفت: براساس برنامه ششم توسعه دولت، بناهای میراثی که در تملک ادارات دولتی هستند باید با اعتبار همان اداره مرمت شود. باوجود آنکه فروغ در تملک آموزش و پرورش گیلان بوده با این حال میراث فرهنگی برای مرمت این بنا تلاش کرد و هنوز آموزش و پرورش اعتباری بدین منظور اختصاص نداده است.

وی با تأکید براینکه اختیار تغییر کاربری این بنا باید با مالک و نظارت میراث فرهنگی گیلان انجام شود، بیان‌کرد: مکاتباتی با آموزش و پرورش در این زمینه صورت گرفته و پیشنهاد میراث ایجاد موزه آموزش و پرورش در عمارتی است که سال ۱۳۸۷ در فهرست بناهای میراثی کشور به ثبت رسیده است.

معاون میراث فرهنگی گیلان همچنین با بیان اینکه برنامه میراث فرهنگی احیای تمام فضاهای قدیمی مدرسه فروغ از جمله سر در سفال‌پوش است، ادامه‌ داد: این موضوع نیازمند تخصیص اعتبار جداگانه است. اگر در فاز بعدی اعتباری برای این بخش اختصاص یابد قطعا سردر قدیمی در اولویت است.