ذرات دی‌اکسید تیتانیوم حتی اگر نانو هم نباشند، سمی هستند
حرف تازه – اجرای طرح بایوجمی در تالاب انزلی که هفته گذشته با دستور دادستان عمومی و انقلاب انزلی متوقف شد یکی از موضوعاتی است که مناقشات بسیاری را به دنبال داشته است، مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به اینکه طرح مذکور به صورت آزمایشی در استخرهای پرورش ماهی شیلات اجرا شده بر بی‌خطر بودن اجرای آزمایشی آن در تالاب انزلی تاکید دارند اما کارشناسان معتقدند ورود دی‌اکسید تیتانیوم به تالاب انزلی، پیامدهای جبران‌ناپذیری همراه دارد که لزوما با آزمایش‌های کوتاه‌مدت نمی‌توان برآوردشان کرد.
نکته جالب آنکه، مسئولان محیط زیست و مجری این طرح، ابتدا ماده مورد استفاده در این طرح را «نانو دی‌اکسید تیتانیوم» معرفی کرده بودند اما پس از آنکه هشدارها نسبت به مخاطرات استفاده از ضرات نانو در چنین طرحی بالا گرفت، عبدالرضا کرباسی، عضو هیئت علمی دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران و معاون پیشین دریایی سازمان حفاظت محیط زیست که مسئولیت ارزیابی اجرای طرح بایوجمی در استخرهای پرورش ماهی را بر عهده داشته اعلام کرد که ذرات ماده بایوجمی ماهیت نانو نداشته و شرکت مجری که نانو صنعت پرشیا نام دارد برای موثرتر جلوه دادن این طرح، به جای استفاده از عنوان دی‌اکسید تیتانیوم از عنوان نانو دی‌اکسید تیتانیوم استفاده کرده است! توضیحی که بیش از گذشته اعتمادها را از این طرح و مجریانش سلب کرد.
اما آیا دی‌اکسید تیتانیومی که ماهیت نانو نداشته باشد برای احیای تالاب انزلی بی‌مخاطره است؟ ماده‌ای که در فاز اول بناست ۶۰ هزار لیتر از آن به محدوده‌ای ۵۰ هکتاری از تالاب انزلی وارد شود که البته تا به امروز ۱۲ هزار لیتر از آن پیش از توقف طرح در پناهگاه حیات وحش سرخانکل به تالاب انزلی ریخته شده است!
جلال پوراحمد جکتاجی؛ مدیر گروه سم شناسی و داروشناسی دانشکده داروسازی شهید بهشتی در این باره می‌گوید: تیتانیوم فلزی سمی است و بر سلامت جانوران و گیاهان اثراتی به جا می‌گذارد که در طولانی مدت قابل تشخیص است؛ تالاب انزلی زیستگاه گیاهان و آبزیان متعددی است که در معرض مسمومیت این فلز قرار خواهند گرفت؛ پرندگانی که از آبزیان این تالاب تغذیه میکنند و از همه مهمتر انسان‌هایی که از ماهیان تالاب استفاده میکنند همه بخشی از زنجیره غذایی وابسته به تالاب هستند.
وی در پاسخ به اینکه آیا نانو نبودن ذرات دی‌اکسید تیتانیوم را می‌توان به معنای رفع شدن خطر مسمومیت در نتیجه ورود این ماده به تالاب دانست یا نه می‌گوید: ذرات دی‌اکسید تیتانیوم حتی اگر نانو هم نباشند، سمی هستند و می‌توانند پیامدهای محیط زیستی جبران‌ناپذیری به همراه آورند که سرطانزایی، یکی از آنهاست.
این استاد سم‌شناسی یادآور می‌شود: فلزات سمی، کبد را هدف می‌گیرند و پس از تجمع در کبد ماهی یا انسان، به سلول‌ها آسیب می‌رسانند.
پوراحمد با بیان اینکه تاثیر منفی فلزات سمی بر اکوسیستم و همچنین سلامت عمومی در سراسر جهان، ملاحظات و احتیاط‌ها را نسبت به استفاده از این مواد افزایش داده است، می‌گوید: صرفا به این دلیل که سال‌ها پیش پساب حاوی عناصر فلز کارخانجات صنعتی وارد دریاچه انتاریو شده، شنا کردن در این دریاچه و نزدیک شدن به آن ممنوع است؛ دریاچه‌ای که مساحت آن با دریای کاسپین برابری می‌کند و مانند تالاب راکد نیست.
وی اضافه می‌کند: پیامدهای وارد کردن فلزات سمی به طبیعت، کوتاه‌مدت نیست و به فرض که پیامدها کوتاه‌مدت قابل توجهی ملاحظه نشود به این معنا نیست که از عواقب طولانی‌مدتشان غافل شویم؛ نتایجی که آزمایش اثرات دی‌اکسید تیتانیوم در یک بازه زمانی کوتاه‌مدت و در یک منطقه غیرطبیعی محدود بر جانوران و گیاهان به دست می‌آوریم با تاثیری که این ماده در بلندمدت بر اکوسیستمی چون تالاب انزلی به جا خواهند گذاشت، قابل قیاس نیست؛ گیاهان و آبزیان متعدد، لجن‌های بستر تالاب و در کل اکوسیستم هر بخش از تالاب در بلندمدت واکنش‌هایی را نسبت به ورود تیتانیوم نشان خواهند داد که با نتایجی که از آزمایش کوتاه‌مدت در استخرهای پرورش ماهی به دست می‌آوریم، متفاوت است.
پوراحمد یادآور می‌شود: دی‌اکسید تیتاتیوم در آب نامحلول است بنابراین در لجن کف مرداب رسوب می‌کند و مورد تغدیه آبزیان کف‌زی قرار می‌گیرد که خود خوراک ماهیان کف‌زی می‌شوند؛ ماهیان بزرگتر، از ماهیان کف‌زی و پرندگان ماهیخوار و انسان هم از این ماهیان تغذیه میکنند که نهایتا رسوبات تیتانیوم در بدنشان جمع می‌شود! نکته دیگر آنکه در طبیعت، اصلی تحت عنوان بایوکانسنتریشن وجود دارد یعنی اگر یک باکتری بی‌هوازی یا عنصری وارد لجن شود، ماهیان کوچکی که از این لجن تغذیه میکنند، میزان به مراتب بیشتری از این باکتری یا عنصر را در بدنشان جذب میکنند؛ در بدن ماهیان بزگتری که از این ماهیان کوچک تغذیه میکنند هم میزانی چند برابری از این باکتری یا عنصر انباشه می‌شود و نهایتا در بدن انسان که از این ماهیان بزرگ تغدیه می‌کند میزان انباشته شدن باکتری یا عنصر موردنظر به چند صد برابر خواهد رسید؛ این روند صعودی انباشته شدن رسوب تیتانیوم در زیستمندان تالاب و در نتیجه در بدن انسان، یکی دیگر از جنبه‌های نگران‌کننده اجرای چنین طرحی است.
مدیر گروه سم شناسی و داروشناسی دانشکده داروسازی شهید بهشتی تصریح می‌کند: بازی با سموم به هر شکل خطرناک است و وارد کردنشان به محیط زیست ولو اینکه منفعتی داشته باشد، توصیه نمی‌شود؛ درباره دی‌اکسید تیتانیوم هم باید بگویم سمی بودن این ماده محرز است و وارد کردن آن به اکوسیستم راکد و تالابی که بر خلاف دریا و خلیج از حرکت و خودپالایی برخوردار نیست، سبب باقی ماندن این فلز سمی در منطقه خواهد شد.
مرداد سال گذشته عیسی کلانتری، رئیس سازمان محیط زیست طی نامه‌ای خطاب به محمد باقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه و با رونوشت به وزیر علوم، تحقیقات و فن‌آوری از ارائه طرحی مطالعاتی تحت عنوان طرح احیای تالاب انزلی به روش زیست پالایی با فناوری‌های بومی خبر داد و بر لزوم تعیین بودجه مناسب برای آغاز عملیات اجرایی این طرح تاکید کرد و دی ماه ۹۷، تفاهمنامه‌ای ۹۰۰ میلیارد تومانی به مدت یک سال میان شرکت مجری این طرح و سازمان حفاظت محیط‌زیست به امضا رسید!
شرکتی به نام نانو صعت پرشیا که مدعی است با استفاده از ماده‌ای تحت عنوان بایوجمی رسوبات تالاب انزلی را کاهش داده و به عمق تالاب اضافه می‌کند؛شرکتی که دستکم دو نفر از اعضای هیئت مدیره آن به نمایندگی از خانه کشاورز در این شرکت عضویت دارند؛ خانه کشاورز، یک نهاد غیر دولتی که ریاست آن بر عهده عیسی کلانتری است!
ارسال دیدگاه