درب عمارت قندچیان انزلی باز می شود/ افتتاح شعبه گلستان بانک ملی در یک عمارت تاریخی

به گزارش حرف تازه، مهری شیرمحمدی در شبستان نوشت: آجرچینی‌های بندکشی شده، درها و پنجره‌های چوبی بلند در طاق هلالی و با رنگ آبی نیلی «عمارت قندچیان» انزلی جلوه زیبایی به خیابان امام انزلی داده است. عمارت قندچیان، از معدود بناهای تاریخی انزلی است که در گذشته کاربری مسکونی داشته و دهه ۱۳۷۰، توسط بانک ملی خریداری می‌شود. بنا بود این عمارت به منظور احداث ساختمان جدید بانک تخریب و نوسازی گردد که با ورود اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان، ثبت ملی شد. حالا چندسالی است مرمت و احیای این بنای تاریخی در دستور کار قرار گرفته است.

سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان در نخستین نشست خبری خود، از بهره‌برداری فاز نخست عمارت قندچیان انزلی در ایام دهه فجر انقلاب اسلامی خبر می‌دهد. طبق اعلام «ولی جهانی» این بنای تاریخی به شماره ۱۱۱۴۵ در تاریخ ۱۱/۷/۱۳۸۳ در فهرست آثار ملی ثبت شده است و فاز نخست این بنا در ایام دهه فجر تکمیل و به بهره‌برداری می‌رسد. شادوران عزیز طویلی، در جلد دوم کتاب «تاریخ جامع انزلی» درباره عمارت قندچیان می نویسد:«ساختمان قندچیان حدود سی متری غرب ساختمان دادگستری واقع است. این ساختمان نیز تقریبا همزمان با ساختمان حاجی علی عباس احداث گردیده است. ساختمان دو طبقه و دارای هشت دکان در طبقه همکف بوده که چهار دکان را بانک ملی بصورت شعبه درآورده است. در وسط و بالای ساختمان اطاق کوچک چهارگوش و مخروط مانندی که در بالا کوچکتر و بالای ساختمان آن گنبد مانندی کوچک وجود دارد که زمانی در آنجا صلیبی نصب شده بود زیرا در این ساختمان ارامنه سکونت داشتند. مهندس ساختمان بنام اسدالله بیک و معمار آن مرحوم اسماعیل برهان جو «اسماعیل چپ» بودند. نمای ساختمان آجری و نقش های زیبا و کنده کاری روی آجر انجام گرفته که آجرها با نقش برجسته قالب‌گیری و به شکل نقش داری درآمده است. این ساختمان در شمال میدان قرار دارد که متاسفانه به علت عدم توجه مسئولین و صاحبخانه به‌صورت نازیبا در آمده است.» عزیزطویلی، سال ساخت عمارت دادگستری (عمارت حاج علی عباس معروف به رمضان اف)، را۱۳۰۶ خورشیدی نوشته است. بنابراین ساختمان قندچیان نیز اوایل دوره پهلوی ساخته شده است.

ماه پیش از این عمارت بازدید داشتم. کارگران سالن طبقه نخست ضلع شرقی را مرمت می‌کردند. درب بلند چوبی عمارت توسط «علی رمضانی» سرکارگر باز شد. به گفته وی تقریبا پنج سالی می‌شود که مرمت این بنا شروع شده ولی به دلیل تزریق ناپیوسته اعتبار از سوی بانک ملی به‌عنوان مالک، کار مرمت نامستمر انجام می‌شود. گلایه او بلاتکلیف ماندن بیمه کارگرهایی است که چندماهی از سال را بیکارند و اگر بانک به موقع اعتبار را تزریق کند، نه کار مرمت نیمه کاره رها می‌شود و نه کارگرها دغدغه امنیت شغل و بیمه را خواهند داشت.

اگرچه نمای آجری ساختمان در ضلعی که به خیابان امام باز می‌شود، ترمیم شده ولی از شواهد پیداست مرمت این بنا بسیار زمانبر خواهد بود. از راه پله وسط عمارت به طبقه دوم می‌روم. اتاق‌های تودرتو با بخاری‌های چدنی بلند داخل دیوار و پنجره‌های چوبی دو لنگه‌ای که رو به خیابان امام باز می‌شود، این بنا را باشکوه جلوه می‌دهد. بخشی از یال جانبی عمارت فروریخته و به گفته محمود عباسیان امین، این بخش آشپزخانه این بنای مسکونی بوده است.

این فعال فرهنگی انزلی درباره پیشینه این بنا می‌گوید: معماری عمارت قندچیان با تیپ روسی، نمونه‌ای از زندگی اشتراکی چند خانواده در یک بناست. وی با اشاره به قدمت ۱۰۰ساله این بنا می‌افزاید: در ابتدا چند خانواده ارمنی در این عمارت ساکنان بودند. هرکدام اتاق‌های مجزا و آشپزخانه و سرویس بهداشتی مشترک داشتند. بعدها مسلمانان نیز زندگی مشترکی با ارامنه در همین ساختمان داشتند. در گذشته بالای عمارت نشانی از صلیب هم بود که بعدا برداشته شد.

عباسیان ادامه می‌دهد: سالن پایین که در حال مرمت است، سالها پیش مرکز تولید پوشاک بود.۵۰ کارگر زیرنظر استادکاران روسی و ارمنی پوشاک تولید می‌کردند. هنوز برخی از خیاط‌های این ساختمان زنده هستند و خاطرات جالبی از کار در این ساختمان دارند. در مقطعی هم یکی از اتاق‌های طبقه اول، دفتر روزنامه نقش قلم بود. با تخلیه این ساختمان در دهه ۷۰، بانک ملی این بنا را خرید تا از نو بسازد. خوشبختانه با ثبت ملی این بنا، بانک ملی به‌عنوان مالک موظف شد عمارت را مرمت و احیا کند.

مدیر میراث شهرستان انزلی درباره مرمت عمارت قندچیان انزلی می‌گوید: مرمت این بنا در چندین فاز از سال ۹۵ و با اعتبار بانک ملی به‌عنوان مالک و نظارت اداره میراث فرهنگی در حال انجام است. پیمان تنگبریس می‌افزاید: تاکنون ۶فاز مرمت، شامل ترمیم آجرچینی‌ها و بندکشی جداره دیوارها در نمای جنوبی ساختمان، استحکام بخشی و رطوبت زدایی از بنا انجام شده است. با احیای و نماسازی دیوار غربی و تکمیل مرمت سالن طبقه اول که روبه اتمام است، و قرار است به‌عنوان شعبه گلستان بانک ملی دوباره آغاز بکار کند.

وی با اشاره به تخریب‌های صورت گرفته در این بنا توضیح می‌دهد: در گذشته ۲ بالکن نیز از طبقه دوم رو به خیابان وجود داشته که تخریب شده است و امیدواریم در مرمت فازهای بعدی بتوانیم بالکن‌ها را هم احیا کنیم.

تنگبریس، عمارت قندچیان را هویت معماری انزلی خوانده و اضافه می‌کند: میراث فرهنگی بسته پیشنهادی دیگری هم برای کاربری‌های غیر از بانک برای این عمارت دارد و امیدواریم بخشی از این عمارت پس از مرمت کاربری فرهنگی و میراثی پیدا کند.