دانشگاه و دانشجو بیرق روشنگری در اجتماع

سید مانی طلوعی* – یادداشت دانشجویی:  اجتماع افق نگاه خود را برای پیدا کردن چراغ راه به دانشگاه و دانشجو دوخته است، درگذر از سرگذشت نه چندان بلند جنبش دانشجویی و تولد دانشگاه درکشورمان، نقاط عطف تاریخی و مهمی را می‌توان یافت که در تاثیرگذاری در اتفاقات و اجتماع نقش درخور توجهی را ایفا کرده است.

به نام خدا

دانشگاه و دانشجو بیرق روشنگری در اجتماع …

افق نگاه جامعه به دانشجویان …

آرمان خواهی اولین فریضه دانشجویی است …

آرمان خواهی؛ مخالف محافظه کاریست، نه مخالف واقع گرایی؛ محافظه کاری یعنی شما تسلیم هر واقعیتی هرچه تلخ،هرچه بد باشید و هیچ حرکتی از خود نشان ندهید؛ اما معنای آرمان گرایی این است که نگاه بکنید به واقعیت ها و آنها را درست بشناسید و از واقعیت های مثبت استفاده کنید،با واقعیت های سلبی و منفی مبارزه کنید چشمتان به آرمان ها باشد (بیانات مقام معظم رهبری دردیدار با دانشجویان ۲۰/۴/۹۴)

زمانی که می خواهیم از نقش دانشجو و دانشگاه در جامعه زبان به سخن بازکنیم مباحثی پیش روی ما خواهد آمد که نشان از روند پرپیچ و خم حرکت دانشجویی در حیات خود دارد، ترکیبی از غیرت، آزادگی، آرمان گرایی، فراز و نشیب ها، التهابات، اتفاقات تلخ و قابل تامل؛ اما هر آنچه هست هرگونه نگاه و تحلیلی؛ وجود تفکر دانشجویی و تاثیر بسزای آن در بطن وقایع اجتماعی را نمی تواند انکار کند و ناگزیر اذعان به اهمیت حرکت دانشجویی به عنوان رگ و قلب تپنده هوشیار اجتماع خواهدکرد.

آنچه که در حرکت دانشجویی باید به آن توجه کرد این است که این تفکر در انحراف یا طریقت حقیقی همیشه برای جامعه زمانی که خواسته در تصمیمات، فارغ از سردرگمی و دور از اشتباه باشد و معیار انتخاب خود را بازشناسد در اولویت بوده و اجتماع افق نگاه خود را برای پیدا کردن چراغ راه به دانشگاه ودانشجو دوخته است، درگذر از سرگذشت نچندان بلندجنبش دانشجویی وتولد دانشگاه در کشورمان، نقاط عطف تاریخی و مهمی را می توان یافت که در تاثیرگذاری در اتفاقات و اجتماع نقش درخور توجهی را ایفا کرده است.

زمینه های این جایگاه مهم نهفته در ویژگی هایست که در جریان و فضای دانشگاه ها و دانشجویی جاری و ساری بوده و هست؛ از آنجا که نسل های بعداز دانشجویان اولیه دانشگاه ها (که اکثریت از اشراف، درباریان و نزدیکان حکومت وقت بوده) در دوران تاسیس این نهاد؛ برآمده از اقشاری که قالبا متوسط و دور از جو تمول و رفاه گرایی بودند، اولین شاخصه ای که حرکت دانشجویی دراین دوران به آن مزیین شد مخالفت و مقابله این جنبش با اشرافیت و تجمل گرایی است؛ زیرا آنچه درجامعه به عنوان معضل و مشکل موجود با آن مواجه بودند تفاوت فاحش بین اشرافیت و قشر ضعیف جامعه بوده است و در ادامه ویژگی و شاخصه های خود، هر زمان که حاکمیت و هژمونی مسلط برجامعه به دنبال تقابل با ارزش های اجتماع بوده و با آن از سر مخالفت درآمده است؛ این جنبش از هر طریقی که توانسته در برابر قدرت های مستبد ایستاده است و آنگاه که سردمداران داخلی بازیچه دست اجانب بوده و در اظهار نوکری و دریوزگی برای اربابان خارجی خود گوی رقابت را از هم ربوده بودند، جنبش دانشجویی با هرچه که در توان داشته به مخالفت با استعمار قدرت های بیگانه قد علم کرده است.

مبارزه با استعمار و مقابله با استبداد ویژگی بارز حرکت دانشجویی بوده و برای اثبات آن نشانه های ارزشمندی در تاریخ بجای گذاشته که بارزترین آن به تعبیر شهید چمران سه قطره خونی بوده که در۱۶آذر۳۲ برتارک و جبین جنبش دانشجویی نقش بسته و به یادگار مانده است، دانشگاه و دانشجو ثابت کرده اند که در پهنه کشور عزیزمان ایران و در میان مردمی که دارای ارزشهای والای انسانی و الهی هستند هیچگاه خود را از آنها برتر ندانسته، از آنان فاصله نگرفته اند و برای حیات خود معیار و ملاک های یقینی و حقیقی برآمده از ارزش های اجتماع داشته و آن را برای طریقت درست برگزیده اند که آنها را به سرمنزل مقصود خواهد رساند.

ازاین رو می شود گفت قشری که مزین به اصالت و آزادگیست و بدان در جامعه شناخته می شود حرکت دانشجویی و دانشگاهیست، شاخصه ای که کمتر مدعیانی توانسته آن را به اثبات برسانند؛ چرا که دانشجو هرزمان که راهبری مطمئن برای پیمودن راه، مشعل هدایت را بدست گرفته است در سلک هدایت او، خود را برای بزنگاه های مهم آماده کرده است، سایر خصوصیات و ذخایر بارز نهله جنبش دانشجویی که شرح همه آن در این مجال نمی گنجد حول محور طلیعه بارزی در گردش اند که پیرفرزانه طریقت از آن به آرمانخواهی تعبیر کرده است. رمز شاکله اصلی این نهاد و حرکت آزاده در آرمانخواهی نهفته است که واقع گریز نبوده، باشناخت واقعیت های صحیح که همان ارزش های اصیل اسلامی ایرانی جامعه بوده،آنان را برگزیده تا در ورطه محافظه کاری تسلیم و بی تفاوت در برابر هرگونه اتفاق تلخ که ننگی بزرگ درتاریخ بجای خواهد گذاشت فرو نیفتد.

همان طور که اشاره شد درسیرحرکتی این قشر فرهیخته صفحات درخشانی از نقش آفرینی آنان در تاریخ معاصر رقم خورده است در۱۶آذر۳۲دانشجوبرای نشان بغض خود از استعمار خونخوار سینه اش را به گلوله های سرخ استبداد آشناکرد و آنگاه که خیز عظیم امت بزرگ ایرانی در برابر طاغوت جور هیمنه پوشالینش را از هم می پاشید از قافله این انقلاب بزرگ عقب نمانده و صحنه های زیبایی از خود به یادگار گذاشتند و در هنگام تجاوز و دست درازی مستکبرین عالم به خاک پاک میهن این دانشجو و دانشگاه بود که تمام قد به حضور همه جانبه در عرصه شهادت و خون امد و از میان همین دانشجویان فرماندهان و ایثارگران بزرگی به ایران اسلامی تقدیم شد.

همان طورکه معمار کبیر انقلاب اسلامی فرمودند که این دانش آموزان ودانشجویان آینده سازان مملکتند؛ بعد از خاتمه یافتن تخاصم سخت و در پیکار تقابل نرم حاضرشده و هرچه تمام تر برای عمران وآبادانی وطن تلاش کردند و مسئولیت های بسیار را برای ادای عهد خود به عهده گرفتند، از مجلس و دولت تا مسئولیت های کوچک و ریز؛ این جنبش دانشجویی بود که آزادگی وآرمان خواهی خود را توانست درحدتوان به اثبات برساند؛ درست است که در حوادث تلخی که در ظاهر منشاء و شروعی از دانشگاه داشت اما از سوی عوامل منحرف میدانی منافقین و ایادی استکبار نشات می گرفت که زمان درون تهی اینچنین افراد و اتفاقات را عیان نمود.

از گروه ها و ملیشیایی که کلاسها و دانشکده ها را تبدیل به مکان های اقدامات نظامی و انبار تسلیحات خود کرده گرفته تا دهه هفتادی که عوامل خودفروخته خارج ازدانشگاه با همراهی عناصر داخل دانشگاه خود از روح بلند دانشجو سوء استفاده نمودند و هر چند کوتاه و بی ثمر اما حرکتهای نادرستی را از خود به جای گذاشتند، در تمامی این رخداد ها دانشجو با در برابر آنان ایستادن و اثبات برائت و پاکدامنی خود از عناصر و ایادی اینچنین بازنشان داد که در همان مسیر والای خود قدم برداشته واز آن منحرف نگردیده چراکه راهبر خود برای طی طریقت را با هوشیاری کامل می شناسد چشم به فرامین اودارد. با این حال و باداشتن پیشینه ای ارزشمند ؛جنبش و حرکت دانشجویی نیز مانند سایر حرکت ها و نهادهای اجتماعی خالی از اشکال و کم و کسری نبوده و در مواردی که به آن اشاره خواهم کردنیاز به تامل بیشتر و تقویت قوای خود دارد تا از نفوذ سودجویان و انحراف احتمالی بدور باشند آسیب هایی که اگر از آن غافل باشند ضربات سنگینی به پیکیره قشر دانشجو و دانشگاه خواهدزد.

مهم ترین آسیب های قابل تامل جنبش دانشجویی به شرح زیر می تواند باشد:

الف)فقر تئوریک:

یکی از مهمترین آسیبهای جنبش دانشجویی است. تشکل های دانشجویی که نِمود بیرونی این جنبش هستند با اینکه دارای اعضای تحصیل کرده و نکته سنج می باشند اما متاسفانه در رابطه با برخی مسائل گاها بدون تلاش وافر با مطالعات اندک، سطحی و تک بُعدی که همان نبود و فقر تئوری مناسب جهت ابراز نیات اصلی مباشد در مباحثی داخل می شوند که بیشتر از آنکه مفید به حال باشد اثری نامناسب برای تشکل ها بجای می گذارد از راهکارهایی که می توان این معضل محافل دانشجویی را سامان بخشد تدوین یک سیر مطالعاتی مناسب جهت ساختمان بندی تفکر و اندیشه های دانشجویست که می توان آن را درسه بخش تعریف کرد سیر مطالعاتی در مسائل اسلامی، فرهنگی و سیاسی که دانشجو با حرکت در این سیر از لحاظ غنای فکری و تئوری در وضعیت مناسبی قرارخواهد گرفت.

ب)سطحی نگری:

تشکلات دانشجویی باید توجه داشته باشند که مسائل اجتماعی، سیاسی و فرهنگی که در جامعه با آن مواجه می شوند عموما دارای رویکردی سطحی، ظاهری و موقت نیستند و اگر دارای تاثیر زیاد و عمر متوالی هستند نشان از عمق اندیشه های نهفته در نهان این نهادها و حرکت هاست، باید توجه داشت بین اقدامات اخلال گرایانه ای که ظهور و بروز موقت داشته و اصولا یکبار مصرفند با هویت و منشا جریان های عامل، تفاوت وجود دارد و برای مواجه و برخورد و یا تقابل با جریانات باید شناخت عمیق از آنها داشت.

پ)جوّزدگی:

یکی دیگر از معضلات پیش روی جنبش دانشجویی تاثیرپذیری بسیار زیاد بدون درک متقن برخی فعالین تشکل های دانشجویی است بدون آنکه از درون مایه وهویت اصلی جریانات و اتفاقات ریز و درشت رخ داده مطلع شد نباید خود را طعمه و بازی خورده عوامل سودجو قرارداد، درست است که هرگونه حرکت و اتفاقاتی که به دنبال ضربه زدن به ارزش هاست برای پذیرش اکثریت ازخودظاهری موجه بروزداده ودرجبهه حق خودرا نشان می دهند که این باعث عدم تشخیص درست از خوب و بد می شود اما کمی تامل و نگاه از بیرون به این اتفاقات و وارد نشدن در میدان عوام فریبی، مجال بازشناسی مناسب را به فرد می دهد.

ت)روزمرگی و عدم سندچشم انداز

نبود برنامه بلندمدت در فعالیت های دانشجویی و عملکرد مقطعی و سطحی طی برنامه هایی که غالبا فقط برای اجرا شدن هستند و نتیجه خاصی در برگزاری آنها در نظر نبوده است دانشجویی که به دانشگاه می رود و جذب تشکلات دانشجویی شده درگیر و دار روند تحصیلی خود بوده و اصولا به خاطرعدم آشنایی با فعالیت تشکلی اهمیت چندانی به آنها نمی دهد، این مسئولین و اعضای فعال تشکل مذبور هستند که باداشتن برنامه ها و چشم اندازهای هدفمند زمان های مفیدی از حضور دانشجو در دانشگاه را به فعالیت های مذبور اختصاص می دهند که عملا در اکثر تشکل های دانشجویی موجود این مسئله حلقه مفقوده آن است.

ج) تخطّی تشکیلاتی

یک حرکت و تشکل دانشجویی نیاز به ساختار و نظم تشکیلاتی دارد، تمامی زوایا و عناوین و مباحث موجود در آن باید تعریف شده باشد و اعضا باداشتن سلسله مراتب مشخص باید نسبت به اساس نامه و روند اصلی تشکل تبعیت داشته باشند که بعضا حرکاتی ازحتی مسئولین و اعضای فعال تشکلات دیده می شود که خارج ازتعریف بیان شده می باشد. وجود نظم تشکیلاتی از ضروریات اصلی هرحرکت دانشجویی می باشد که سبب هدفمندی وبازدهی مناسب اهداف خواهد شد.

د) عملکرد جزیره ای

اکثر تشکل های همسو در نهادهای دانشجویی داخل دانشگاه با داشتن مشترکات بسیار و مقصدی یکسان اما متاسفانه در عمل بدون توجه به سایرین به اجرای برنامه های خودمی پردازند ویا به دلیل همگرایی چند کانون دانشجویی در اجرای بعضی مراسمات با هماهنگی و همراهی یکدیگر بدون هیچ تداخل و تزاحم کاری میتوانند با نمود فراگیر و بهتربرنامه هدف مشترک خودرا به پیش ببرند در صورتیکه متاسفانه عملا چنین چیزی در میان تشکلات دانشجویی ما دیده نمی شود. عدم توجه محفل دانشگاهی به این مسئله منافذ نفوذ افراد دست نشانده و یا سوء استفاده اشخاص خارج از دانشگاه را بازمی گذارد. درمجموع اگر تشکل های دانشگاهی با نگاه به نقاط ضعف وقوت خود و تلاش درجهت ترمیم کاستی ها در راستای ایجاد وحدت مشترک باشند قطعا افق های روشن درنظر گرفته برای این قشرمهم اجتماع به تحقق خواهد پیوست.

این مهم با رهنمود رهبر کبیر انقلاب امام خمینی(ره) در سال های اولیه پیروزی انقلاب اسلامی سبب تولد دفتر تحکیم وحدت بین تشکل های دانشجویی شده است؛ اما درمقاطعی از برهه های دهه های اخیر نشان از عدم توجه این دفتر به آسیب های برشمرده دارد …

*دانشجوی دانشگاه پیام نور رشت

انتشار یادداشت‌های دانشجویی به معنای تایید محتوای آن توسط «حرف تازه» نیست و صرفاً منعکس کننده نظرات گروه‌ها و فعالین دانشجویی است.

منبع : خبرگزاری دانشجو