خانه هنرمندان صنایع دستی در عمارت نصرت اعظم سمیعی

مهری شیرمحمدی – محله ساغریسازان رشت، روزگاری محل سکوت متمکنین این شهر بود. خاندان سمیعی، یکی از این خانواده های اصیل که نام پروفسور محید سمیعی در جهان پرآوازه شده است.
خانه ای که این جراح مغز و اعصاب در آن زاده شد، حالا قرار است به همت یکی از فعالان سازمان های مردم نهاد مرمت و به عنوان خانه هنرمندان صنایع دستی تغییر کاربری دهد.
رامین محمدیان درباره این عمارت می گوید: خانه سمیعی بعد از انقلاب توسط مالک به اداره کل آموزش و پرورش گیلان هبه شد. این بنا سالها به عنوان مدرسه و مدتی هم به عنوان مجتمع رفاهی فرهنگیان استفاده می شد. ولی از ۱۵سال به این سو رها شده و کاملا متروک بود.
این فعال فرهنگی می افزاید: طی قراردادی با آموزش و پرورش، این ملک دو طبقه را اجاره کردم و هدفم این بود که این بنا را مرمت کرده و به عنوان خانه هنرمندان صنایع دستی تغییر کاربری دهم به نحوی که شهروندان و گردشگران به راحتی در این بنا تردد نمایند.
وی وضعیت بنا را پس از ۱۵ سال رها شدن توضیح داده و می افزاید: بخاطر رطوبت بالا در گیلان، رشد گیاهان در تمام فضای حیاط اصلی و حیاط خلوت و دیوارها بقدری بود که اصلا نمی توانستیم از در وارد شویم. زمان زیادی طول کشید تا بتوانیم از این بنا گیاه زدایی نماییم، ریشه درختان پَلَت سفید و انجیر که ریشه عمیق خود را تا داخل دیوارها هم رسانده بودند، آسیب رسان بود. 
محمدیان تصریح می کند: عدم رسیدگی به بنا، پوسیدگی بخش هایی از حلب سقف از یک سو و الحاقاتی که در زمان تملک آموزش و پرورش به این بنا وارد شده و ریزش نزولات جوی بخش هایی از چوب های سقف ، کف، درب و پنجره ها را پوسانده است.
اکنون برای تعویض سفال های سقف دچار مشکل هستیم. سفال پخته دیگر در گیلان تولید نمی شود و ناچار شدم از بناهای متروک که در حال تخریب است، سفال خریداری کنم.
وی در مورد هزینه سنگین مرمت بنا می گوید: طبق تخمین اداره کل میراث فرهنگی گیلان، مرمت این بنا ۳۴۰میلیون تومان هزینه می خواهد ولی وقتی در عمل وارد کار شدم می بینم هزینه ها بیش از این است. متاسفانه با اینکه این عمارت یک بنای میراثی است ولی اداره کل میراث فرهنگی تاکنون کمکی برای مرمت نکرده است و به عنوان نمونه با درخواست بنده مبنی بر استفاده از چوب های لمبه ای که در انبار اداره کل میراث است، موافقت نشد تا بتوانم بخش های فرسوده را تعویض نمایم.
محمدیان شیشه های شکسته این عمارت دو طبقه را هم نشان داده و می افزاید: متروک بودن بنا باعث شده، سیم های برق، لوله های آب و در مجموع امکاناتی که امکان برداشته شدن آن بوده، به یغما برود و به همین دلیل باید از نو بنا سیم کشی و لوله کشی شود.
خسرو دیبایی یکی از اهالی محل می گوید: وسط حیاط، حوض بزرگ و یک مطبخ در انتهای حیاط بود. جلوی درهم بعدها که به آموزش و پرورش واگذار شد، یک نفر آشپز بود که بخش سرایداری را از حیاط جدا و برای خودش مغازه ساخته، باغ ضلع شرقی را هم خراب کردند تا مدرسه جدید بسازند ولی سالهاست نیمه کاره رها کرده اند.
وی به نقل از راننده خانواده سمیعی می گوید: راننده پروفسور سمیعی هنوز زنده است و برای من تعریف می کرد که وقتی سمیعی در تهران دانشجو بود، وی را از همین عمارت سوار ماشین می کردم و به تهران می بردم.
گشتی در اطراف حیاط، وضعیت بقرنج بنای رها شده را نشان می دهد. بنایی که البته در فهرست بناهای میراثی کشور ثبت شده است و اگر غیر از این بود، حتما تاکنون آپارتمان هایی جدید سر از آن برآورده بود.
ساختمان سه طبقه رها شده که می باید مدرسه می شد، اکنون آهن هایش هم پوسیده است، آثار نصب دکل مخابرات و بقایای تلمبه های سر چاه آب و چاه آب متروک انتهای حیاط که آجر چینی شده، و تنه عظیم درخت انجیر از آن روییده است، آشپزخانه و سرویس های بهداشتی که در انتهای حیاط به بنا الحاق شده، آبخوری دانش آموزان و… همه نشانه های بی مهری به این عمارت قجری اعیان نشین است. 
کارشناس مسئول ثبت بناهای میراثی اداره کل میراث فرهنگی گیلان در باره قدمت و شاخصه های معماری این بنا می گوید: این بنا در سال ۱۲۷۶ خورشیدی ساخته شده و از زمان ساخت تا زمان انقلاب که به آموزش و پرورش هبه شد، به عنوان منزل مسکونی خاندان سمیعی بود.
سید مهدی میرصالحی می افزاید: این بنای ۱۲۱ ساله با شاخصه های معماری بومی گیلان با اتاق های قرینه تالار های وسط در هر دو طبقه، و مصالح سنگ و آجر و چوب، از معدود بناهای دوره قاجار است که در رشت سرپا مانده است.
وی ادامه می دهد: خوشبختانه اصل بنا از استحکام خوبی برخوردار است ولی در زمانی که در دست اداره کل آموزش و پرورش بود، تخته پوش های کف طبقه نخست را برداشتند، بخشی هم به عنوان سرویس بهداشتی و آشپزخانه اضافه کردند و روی دیوارها هم نقاشی هایی کشیده شده که متناسب با فضای مدرسه بوده است.
میرصالحی همچنین می گوید: آنگونه که گفته اند، در همین عمارت بسیاری از نشست های فرهنگی و سیاسی بزرگان رشت برگزار می شده ولی متاسفانه تاکنون عکسی از شکل گذشته بنا بدست نیامده است.
این باستان شناس می افزاید: بنا توسط نصرت اعظم سمیعی بعد از انقلاب به آموزش و پرورش هبه شد و اداره کل میرث فرهنگی گیلان توانست این بنا را در اسفند ماه ۱۳۸۶ و به شماره ۱۲۷۶ به نام ساختمان آموزش و پرورش در فهرست بناهای میراثی کشور به ثبت برساند.
جلا این بنای ثبت شده که ملک آموزش و پرورش استف از سوی هر دو نهاد مورد بی مهری است. رامین محمدیان که بنا را اجاره نموده می گوید: مرمت یک بنای میراثی از ساختن یک بنا هزینه بیشتری دارد. بخصوص آنکه باید با نظارت سازمان میراث فرهنگی صورت گرفته تا اصالت بنا حفظ شود. انتظار من این است که ادارات متولی در احیای این بنا کمک کنند.
با وجود قول های مساعد برخی نهادهای متولی، تاکنون اما، مدیریت شهری و شورای شهر برای احیای این عمارت گام نهاده اند.
رئیس کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای شهر در این باره می گوید: عمارت سمیعی یکی از بناهای فاخر محله ساغریسازان رشت است و احیای آن به توسعه گردشگری رشت کمک می کند.
محمد حسن عاقل منش ضمن تاکید بر حفظ بناهای میراثی بخصوص در قدیمی ترین محله رشت یعنی ساغریسازان، به بازدید میدانی خود از این بنا اشاره نموده و می افزاید: امروزه وظایف شهرداری ها تنها حوزه خدماتی نیست و احیای بافت میراثی از اولویت های شورای پنجم است.
وی بیان می دارد: فردی که اکنون عمارت سمیعی را در اجاره دارد، یک بار در کمیسیون فرهنگی شورا حاضر شد و ضمت توضیح شاخصه های میراثی بنا، خواستار کمک مدیریت شهری شد و ضمن ارسال نامه درخواستی به ریاست شورا، خواستار کمک نقدی نقدی برای احیای بنا شد. این در خواست طی لایحه ای با امضا شهردار در صحن شورا بررسی شد و خوشبختانه دیگر اعضای شورا نیز با کمک ۲۰میلیون تومانی شهرداری برای مرمت بنا موافقت کردند.
عاقل منش تصریح می کند: تلاش برای احیای این بنا و تغییر کاربری آن به خانه صنایع دستی گام بلندی است واین رقم برای مرمت این بنا ناچیزی است. با این حال با هماهنگی های انجام شده با سازمان عمران و خدمات شهری ، امکانات شهرداری برای عملیات گیاه زدایی و تخلیه زباله و پاکسازی نیز به کار گرفته شد.
وی به بازدید مدیر سازمان برنامه و بودجه استان و مدیر میراث فرهنگی شهرستان رشت از این بنا اشاره نموده و ابراز امیدواری می کند، دیگر نهادهای متولی نیز به سهم خود برای احیای عمارت سمیعی تلاش نمایند.

منبع: خبرگزاری مهر