جت لگ یا پرواز زدگی | علل، نشانه ها و درمان

به گزارش حرف تازه به نقل از الی گشت ، جت لگ یک واژه بشدت جذاب است که وقتی آن را شنیدم از تلفظ آن خوشم آمد. اما معنی آن برایم ملموس بود چون بارها با آن مواجه شده بودم. جت لگ همان اختلالی است که به احتمال زیاد به علت سفر هوایی بین منطقه‌ای برای شما رخ خواهد داد. اختلال خواب و نوعی بی خوابی و خستگی که نشانه های زیادی دارد و اختلال ساعت بدن را موجب می شود. این مقاله گذری بر این اختلال، نشانه ها، راه های پیشگیری و درمان آن دارد.

جت لگ  (Jet Lag) و علائم آن

اگر تا حالا پرواز خارجی نداشتید و از منطقه‌ای به منطقه دیگر در روی کره زمین نقل ‌مکان نکردید، پس مطمئناً جت لگ را نیز تجربه نکرده‌اید. فرد مبتلا به این اختلال از بی خوابی و خستگی رنج می برد و مشکلات روحی و جسمی فراوانی را تجربه خواهد کرد. اضطراب، یبوست و کم شدن آب بدن، پریشانی، حالت تهوع، زودرنجی، مشکلات تمرکزی، سوء هاضمه، عرق کردن، سرگیجه، مشکل در هماهنگی اعضای بدن، خواب آلودگی در طول روز، اختلالات حافظه و بی قراری از علائم و نشانه های این معضل هستند.

البته برخی از افراد ناهماهنگی و بی نظمی در ضربان قلب را نیز به لیست علائم ارائه شده ضمیمه کرده‌اند. نکته جالب اینجاست که تمام افراد در تمام سنین با این مشکل روبرو خواهند شد و جت لگ فقط مخصوص کودکان و بزرگسالان نیست. برای تشخیص دادن این مشکل نیاز به معاینه پزشک ندارید و اگر بر فراز چند منطقه زمانی مختلف سفر کرده باشید و این نشانه ها را در خود داشته باشید به احتمال زیاد گرفتار این نوع بی خوابی شده اید. توصیه ما این است که اگر این علائم و نشانه ها بعد از چند روز برطرف نشده و از بین نرفتند، حتماً با پزشک مشورت کنید.

مدت زمان جت لگ

برای بهبود یافتن جت لگ باید به این موضوع توجه کنید که تعداد منطقه های زمانی که بر فراز آن سفر کرده اید  اهمیت زیادی دارند. در حالت کلی بدن انسان این قابلیت را دارد که در طول روز با ۱ یا ۲ منطقه زمانی جدید سازگار شود. برای مثال اگر شما ۶ منطقه زمانی را طی کرده باشید معمولا بعد از ۳ الی ۵ روز به راحتی با منطقه زمانی جدید سازگار خواهید شد. این مشکل موقتی است و اکثر افراد بعد از چند روز بهبودی کامل پیدا می کنند.

عوارض جت لگ در افراد بسیار نادر است و اگر فردی به بیماری قلبی دچار شود به دلیل وجود استرس ناشی از این اختلال خواب در ساعت زیستی بدن، همچنین ارتفاع زیاد و نداشتن تحرک در طول پرواز، است. ناگفته نماند که اگر این نوع بی خوابی به یک بیماری مزمن تبدیل شود ممکن است سکته مغزی به همراه داشته باشد.

منطقه زمانی

منطقه جغرافیایی یا منطقه زمانی یعنی منطقه‌ای که در تمام نقاط آن زمان یکسان است.  به طور کلی کره زمین از ۲۴ منطقه زمانی تشکیل شده که در هر کدام از آنها شما با یک ساعت متفاوت در شبانه روز روبرو هستید. عرض هر منطقه زمانی به مرزهای جغرافیایی و سیاسی بستگی دارد و بر اساس این مرزها متفاوت است. این مناطق زمانی هستند که اگر با سفر هوایی از آنها عبور کنید بعد از رسیدن به مقصد، احتمالاً دچار جت لگ خواهید شد.

علت بروز جت لگ

علت اصلی بروز جت لگ ناتوان بودن بدن انسان در سازگاری سریع با مناطق زمانی مختلف است. به همین علت وقتی شما از تهران به سمت فرانسه پرواز می کنید و ساعت ۱۲ شب به وقت پاریس به این شهر می رسید، ساعت داخلی بدن شما همچنان عملکردش را به وقت تهران تنظیم می کند. ضمن تقلای بدن برای هماهنگی با شرایط جدید و سازگار شدن با برنامه ریزی زمانی پیش رو، بدن عکس العمل های مختلفی مانند خستگی، بی خوابی موقت، زودرنجی و احتمالاً اختلال در تمرکز را از خود بروز میدهد.

این تغییر برنامه زمانی، حتی ممکن است استفاده از سرویس بهداشتی را برای مسافر سخت کرده و او را با اسهال یا یبوست مواجه کند. مغز نیز در تلاش با سایر قسمت های بدن ممکن است برای هماهنگ شدن با زمان با مشکل مواجه شود، گیج شود و مهارت برنامه‌ریزی خود را از دست بدهد.

نقش مسیر سفر در بروز جت لگ

ممکن است این سوال برای شما پیش بیاید که آیا مسیر سفر در بروز جت لگ تاثیری دارد یا خیر؟  پاسخ مثبت است. مسافرانی که از جهت شمال به سمت جنوب در یک منطقه پروازی سفر خواهند کرد معمولاً با اختلالات و مشکلات کمتری روبرو هستند چون روز همیشه مانند همان مکانی است که پرواز خود را از آن آغاز کرده‌اند. این مسافران به طور حتم احساس ناراحتی کمتری کرده اما به دلیل محبوس شدن در هواپیما در مدت طولانی، اختلال در فرهنگ، رژیم غذایی و آب و هوا در مقصد، با مشکلاتی هرچند کوچک روبرو خواهند بود.

به عبارتی تفاوت‌های زمانی نقشی در اختلالات پیش آمده برای این افراد بازی نمی کنند. اما مسافرانی که به سمت شرق پرواز خواهند کرد به طور معمول بیشترین مشکل را خواهند داشت چون زمان را از دست میدهند. همچنین مسافرانی که به غرب نیز پرواز می کنند با به دست آوردن زمان سازگاری بهتر و آسان تری را نسبت به مسافران شرق در بدن خود احساس خواهند کرد. اما گاها دیده شده که این مسافران نیز بعد از خروج از هواپیما دچار جت لگ می شوند. به هر حال برنامه ریزی متفاوتی پیش روی آنهاست که بدن باید با آن هماهنگ شود.

عوامل افزایش دهنده جت لگ

پیشتر نیز اشاره کردیم علت بروز جت لگ عبور از مناطق زمانی است. اما چند عامل می تواند بروز این مشکل را شدیدتر کند. سفر در ۳ منطقه زمانی یا بیشتر یکی از این عوامل است. همچنین سفر از غرب به سمت شرق سبب می‌شود که مسافران زمان را از دست بدهند و سازگاری آن ها سخت تر انجام شود. سن افراد نیز یکی از عوامل تاثیر گذار در بروز این مشکل است.

ناگفته نماند که سفرهای متعدد سبب می شوند که شما در مناطق زمانی مختلف قرار بگیرید و سازگاری بدن با منطقه جدید به سختی انجام می‌شود. خدمه پرواز، خلبان ها و مسافرانی که در مناطق مختلف زمانی در حال جابجا شدن هستند به طور کلی بیشتر با این مشکل مواجه می شوند. ضمن اینکه اگر شما قبل از پرواز از خواب محروم شده باشید یا استرس داشته باشید، حتماً جت لگ سخت تری را تجربه می کنید. در نهایت یکنواخت بودن پرواز، غذای هواپیما، صندلی های نامناسب، فشار کابین، ارتفاع و البته مصرف الکل می‌تواند بروز این مشکل را برای شما حادتر کنند.

از جت لگ پیشگیری کنیم !

در این قسمت چند درمان خانگی و راحت برای جلوگیری از بروز جت لگ به شما ارائه خواهیم داد. اول از همه اینکه ورزش کنید، غذای مناسب بخورید و به اندازه کافی استراحت داشته باشید. اگر از بیماری خاصی مانند مشکلات قلبی و دیابت رنج می برید حتماً قبل از سفر با پزشک خود مشاوره داشته باشید. برنامه ریزی خود را تغییر دهید یا به عبارتی اگر از سمت شرق سفر می کنید سعی کنید صبح ها زودتر بیدار شوید و شب ها زودتر بخوابید. اما اگر مقصد شما در سمت غرب است سعی کنید بعد از رسیدن به مقصد یک ساعت بیشتر از نور خورشید استفاده کنید.

نوشیدن الکل را به کل فراموش کنید و از نوشیدنی های کافئین دار استفاده نکنید. چون این نوشیدنی‌ها آب بدن شما را کم کرده و شما را با اختلال روبرو می‌کنند. در عوض تا می توانید آب زیادی بنوشید و در هواپیما حرکت کنید. پاها را بالا و پایین ببرید، بایستید، بنشینید، زانوهای خود را خم کنید و به هیچ عنوان از قرص خواب استفاده نکنید. سعی کنید چرت زدن شما بیشتر از یک ساعت نباشد و حتما لباس و کفش راحت بپوشید. در آخر پیشنهاد می کنیم که قبل از سفر مقصد را بررسی کنید و سعی کنید به هر نحوی که شده با برنامه زمانی مقصد هماهنگ شوید تا دچار جت لگ نشوید.

جت لگ و یک اختلال قابل پیشگیری !

در نهایت باید به شما بگوییم که جت لگ یک بیماری درمان نشدنی یاغیر قابل پیشگیری نیست. این مشکل برای بیشتر افراد رخ می دهد و با چند گام موثر می توانید آن را کنترل کنید. به شما توصیه می کنیم اگر در زمان رسیدن به مقصد هنوز هوا روشن بود یا به عبارتی روز بود، قهوه بنوشید تا به بیدار ماندن شما کمک کند و شب خواب راحت تری داشته باشید.