به یاد دکتر محمود بهزاد

حرف تازه – دکتر محمود بهزاد در۱۲ اسفند ۱۲۹۲، همزمان با قیام میرزا کوچک خان جنگلی، در رشت، در خانواده علی بهزاد که جواهرساز بود به دنیا آمد. دو خواهر و یک برادر داشت. تحصیلات ابتدایی و متوسطه خود را در رشت گذراند و جزء نخستین دیپلمه ­های گیلان بود. پس از اتمام دوره متوسطه، در سال ۱۳۱۱ وارد دانشسرای عالی شد و در سال ۱۳۱۴ با کسب مدال شاگرد اولی در رشته علوم طبیعی و تربیتی فارغ التحصیل گردید .

پس از خدمت نظام ۵ سال در کرمانشاه به تدریس پرداخت و سپس به رشت بازگشت . یک سال نیز در سمنان اقامت کرد و همزمان با تدریس ، به زمین شناسی آن ناحیه مشغول گشت که نتیجه اش روشن شدن وضع دوران های زمین شناسی بود . در سال ۱۳۱۱ با خانم احسان غفاری رهبر ازدواج کرد که حاصل این ازدواج سه فرزند به نام های فرامرز ، پریچهر و هوشنگ است.

 در سال ۱۳۲۴ با توجه به علاقه زیادی که به زیست شناسی داشت همزمان با تدریس در دبیرستان البرز تهران در دانشکده داروسازی ثبت نام کرد و در سال ۱۳۲۸ به اخذ مدرک دکترای داروسازی نائل شد. از سال ۱۳۳۹ به مدت پانزده سال در دبیرستان رازی، علوم طبیعی را به زبان فرانسوی تدریس کرد. گرایش اصلی دکتر بهزاد تعلیم عملی زیست شناسی است. وی در دانشگاه تهران، دانشگاه ملی و دانشسرای عالی نیز تدریس می کرد که صاحب نامانی چون دکتر گنج بخش ( جراح ) دکتر فرهود (متخصص ژنتیک) و دکتر عبدالحسین زاهدانی ( استاد اقتصاد در امریکا ) از شاگردان او می باشند.

دکتر بهزاد با سه زبان فرانسه، انگلیسی و آلمانی آشنایی داشت و با بیش از ۶۰ سال تدریس در زمینه های مختلف زیست شناسی، فیزیولوژی و ژنتیک به عنوان «پدر زیست شناسی نوین ایران» معروف شد.

دکتر بهزاد در زمان باز نشستگی در سال ۱۳۴۱ با حکم هیأت وزیران ایران، سازمان کتابهای درسی را تأسیس کرد که مسئول اصلاح لغزشها و نقایص کتابهای درسی و برقراری رسم الخط واحد بود. وی مدت ۲ سال ریاست این سازمان را به عهده داشت و با تلاش او کلیه کتابهای درسی ایران از دوره ابتدایی تا پایان متوسطه تدوین و تألیف شد.

دکتر بهزاد در سال ۱۳۶۰ به زادگاه خود بازگشت و مسئول فنی یک داروخانه خصوصی شد و با انجمن داروسازان گیلان و نظام پزشکی و دیگر مؤسسات وابسته به امور پزشکی همکاری داشت. داروخانه شرق که وی در آن حضور داشت به یک مرکز مشاوره امور تندرستی تبدیل شد. خدمات درخشان او در سازمان کتاب های درسی فراموش شدنی نیست.

وی در روزهای پایانی عمر پر برکتشان مشغول ویرایش کتابهای مترجمان و مؤلفان رشته­ های پزشکی بود و چندین کتاب در دست تألیف و ترجمه داشت که مهمترین آن ها مقاله « تکامل هوش در آدمی» است از مجله « Scientific American » .

ترجمه­ او از کتاب «سرگذشت زمین» تألیف جرج گاموف برنده­ جایزه­ سلطنتی شد. تر جمه­ کتاب «روانشناسی فیزیولوژیک» نیز که در سال ۱۳۴۸ صورت گرفت، موجب شد که دکتر بهزاد برای تدریس روانشناسی فیزیولوژیک به دانشگاه تهران دعوت شود.

در شهریور سال ۷۹ در مراسمی از سوی فرهنگستان علوم پزشکی کشور از مقام علمی دکتر محمود بهزاد و یک عمر تلاش او تجلیل شد. تندیس این دانشمند ایرانی به عنوان یکی از مفاخر گیلانی در سبزه میدان رشت قرار دارد.

دکتر بهزاد پرکارترین نویسنده و مترجم کتاب های علمی در ایران است. تعداد تألیفات و ترجمه های او به ۹۸ جلد کتاب (در ۷۲ عنوان) می رسد که ۶۳ کتاب را به تنهایی و ۳۵ کتاب دیگر را به یاری همکاران دانشمند خود تألیف و ترجمه کرده است.

آثار که دکتر بهزاد به تنهایی تألیف و ترجمه کرده است:

تألیفات شامل: بیولوژی برای همه، آیا به راستی انسان زاده میمون است؟، بدن من، علوم سال سوم دبستان های کشور، علوم سال چهارم دبستان های کشور، نکاتی چند درباره ژنتیک، نکاتی چند درباره فیزیولوژی عمومی، نکاتی چند درباره زیست شناسی، نکاتی چند درباره روانشناسی فیزیولوژیک، داروینیسم و تکامل (با ۹ بار تجدید چاپ)، گیاه شناسی برای سال ششم طبیعی، علم، روانشناسی حیوانی، تئوری تکامل روانشناسی، مغز آدمی از دیدگاه روانشناسی، جانور شناسی(در ۱۶ جلد)، قانون جنگل.

ترجمه ها: راز وراثت، قرن داروین، اسرار مغز آدمی، تن آدمی، علم وراثت، رمز تکوین، اسرار بدن، زنگی ما به چه موادی بسته است، حیات و انرژی، بیوگرافی پیش از تولد، فقط یک تریلیون، روانشناسی فیزیولوژیک، جهان از چه ساخته شده است، سرگذشت زمین، جهان چگونه آغاز شد، شناخت حیات، زندگی گیاهی، سرچشمه زندگی، سرگذشت زیست شناسی، زیست شناسی B.S.C.S، محدودیت های رشد، زمین در خطر، تکامل، گیاه شناسی، کانیهای جهان، وراثت و طبیعت آدمی، پاولف، آیا به راستی مردان برتر از زنان اند؟ جهان در سراشیبی سقوط، دانشنامه عمومی (جهان جانداران).

و غیره ….

دکتر محمود بهزاد پس از عمری مجاهدت و تفحص علمی، سرانجام در سال ۱۳۸۶ راهی دیار باقی گردید و یاد و خاطره­ جاودانه­ خویش را در اذهان مردم رشت باقی گذاشت. وی را در محل گورستان مسجد سلیمانداراب رشت به خاک سپردند. روحش شاد و یادش گرامی باد.

به قلم مریم نعمتی – گیلان مصور