بررسی تغییر نام دریای خزر به دریای کاسپین/ کاهش یک متری آب دریا در یک دهه اخیر

حرف تازه – دو چارت تهیه شده از دریای خزر از سواحل نوشهر و فریدون‎کنار توسط سازمان نقشه‌برداری کشور که پس از نیم‎قرن جایگزین نقشه‎های بین‎المللی روسیه در این دریا شدند؛ صبح امروز در سالن خلیج فارس این سازمان رونمایی شد.

در این مراسم که با حضور اصحاب رسانه برگزار شد؛ مهندس مسعود شفیعی رئیس سازمان و علی سلطانپور مدیر آبنگاری و امور جزر و مدی این سازمان درباره روند تهیه این چارت‎ها -نقشه‎ها- و تایید آن از سوی IHO (سازمان بین المللی هیدروگرافی) توضیحاتی ارائه دادند.
ریس سازمان نقشه‌برداری کشور با تاکید بر اینکه «متولی اصلی فعالیت‌های نقشه‌برداری در سطح ملی و نظارت بر فعالیتهای حوزه اطلاعات مکانی در کشور، سازمان نقشه‌برداری است» از نقش و اهمیت نقشه در حاکمیت ملی کشورها سخن گفت.

شفیعی با اشاره به فعالیت‌های سازمان نقشه‌برداری کشور در حوزه هیدروگرافی و آب نگاری، اظهار داشت: «بعد از ۵ سال وقفه، فعالیت تحقیقاتی شناور ۳۴ متری “ایران آبنگار” از سر گرفته شده است. در حال حاضر این شناور، تنها شناور فعال تحقیقاتی در حوزه آب‌های سرزمینی کشورمان است که مشغول فعالیتهای هیدروگرافی است. شناورهای کوچکترِ ایران آبنگار ۲و۳ نیز که در جنوب کشور استقرار دارند، به دلیل فقدان منابع مالی لازم، عملیاتی نیستند».

به گفته وی، سازمان نقشه‌برداری کشور در حال حاضر در آبهای شمالی کشور، شناور اختصاصی تحقیقاتی ندارد و برای فعالیت‎های آبنگاری و هیدروگرافی خود از شناورهای دیگر ارگان‎ها نظیر شیلات نیروی دریایی و سازمان بنادر، به شکل استیجاری استفاده می‎کند.

۴۱ چارت دریایی از خلیج فارس و ۲ چارت از دریای خزر
معاون سازمان برنامه و بودجه کشور گفت: «با وجود برخی اخبار نا امید کننده در فضای کشور، فعالیت های امیدوارکننده بسیار خوبی در سازمان نقشه‌برداری انجام شده است. انتشار چارت‎های دریایی در آبهای جنوب و شمال کشور در سطح بین المللی برای اولین بار پس از انقلاب، از آن جمله است. او گفت: «تا کنون تعداد ۴۱ چارت دریایی از خلیج فارس و دریای عمان و ۲ چارت از دریای خزر با اخذ تاییدیه از IHO را در سطح بین اللملی منتشر کرده‎ایم که دستاورد بسیار مهمی برای کشور است، و کشورهای محدودی هستند که توان تولید چارتهای الکترونیک دریایی از آبهای سرزمینی‌شان را داشته باشند».
شفیعی گفت: «با انتشار هفت چارت‌ یک‌صد هزارم، نقشه‌های پوششی در این مقیاس از سواحل ایران تکمیل خواهد شد و علاوه بر چارتهای یک‌ بیست و پنج‌هزارم نوشهر، فریدون‌کنار (که رسماً انتشار یافته‌اند و امروز رونمایی شدند)، چهار چارت دیگر در همین مقیاس از آستارا، بندر انزلی، بندر ترکمن و امیرآباد و یک چارت یک‌ده هزارم هم از بندر انزلی طی ماههای آینده به‌صورت بین‌المللی منتشر خواهد شد».

یک میلیون دلار درآمد ایران از محل فروش نقشه‎های سازمان نقشه برداری کشور
وی با اشاره به فروش خوب این چارت‎ها به شناورهای خارجی و داخلی و ارز آوری خوب این چارت‌ها برای کشور، اظهار داشت: «از اواخر سال ۲۰۱۵ تا پایان سال ۲۰۱۷ میلادی، میزان ۶۳هزار و ۲۰۵ مورد فروش چارت داشتیم که عواید حاصل از آن، حدود ۴۵۰ هزار دلار بوده و از سال ۲۰۱۷ تا کنون، ۸۲۲ هزار و ۷۲۹ دلار فروش چارت داشتیم. با کسر سهم HIO از این درآمدها حدود یک میلیون دلار درآمد ارزی برای کشور به همراه آورده‎ایم که از محل فروش نقشه‎های سازمان نقشه‎برداری کشور حاصل شده است.

تثبیت نام خلیج فارس در سطح بین المللی
شفیعی با اشاره به اینکه مبنای نقشه‎های بین‎المللی در همه نواحی خزر تا سال گذشته، نقشه‎های کشور روسیه بوده و نقشه‎های انگلیس نیز در خلیج فارس مورد تایید IHO بودند، یادآورشد که پس از نیم قرن، نقشه‎های جمهوری اسلامی ایران به تایید این مرجع بین‎المللی رسیده و مورد استفاده کلیه شناورها در این آب‎ها هستند».
وی یادآورشد که با تهیه این چارت‎ها توسط سازمان نقشه‌برداری کشور، نام «خلیج فارس» بر روی نقشه‎های بین‌المللی تثبیت شده و مبنای استفاده تمامی کشورها است که به نوعی موید حاکمیت ملی ایران بر آب‎های جنوب کشور است.

مکاتبات سازمان با وزارت خارجه و مجلس درباره کنوانسیون خزر
شفیعی از مکاتبات سازمان نقشه‌برداری کشور با وزارت امور خارجه و کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس خبر داد و گفت: «بدین وسیله به مسئولان تصمیم‌گیر در دولت و مجلس اعلام کرده‌ایم که در رابطه با کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر، آمادگی داریم نظرات فنی سازمان نقشه‌برداری را در مباحث مربوط به خط مبدأ و مبنای ارتفاعی این دریا به آنها ارائه دهیم و آماده همکاری در مسائل فنی مرتبط با رژیم حقوقی تعیین شده هستیم».

اپلیکیشن اطلاع از تغییرات جزر و مدی خزر
رئیس سازمان نقشه‌برداری کشور، در بخش دیگری از سخنانش اظهار داشت: «به زودی نرم افزار و اپلیکیشن اطلاع از تغییرات جزر و مدی لحظه‌ای دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان که حاصل تلاش متخصصان فنی سازمان نقشه‌برداری است؛ در بستر دولت همراه به عنوان یکی از خدمات سازمان نقشه‌برداری کشور برای استفاده عموم، عرضه خواهد شد».
وی خاطر نشان کرد: «در صددیم با توسعه ایستگاه‌های سازمان نقشه‌برداری کشور در مناطق ساحلی، خصوصا در سواحل مکران که نگرانی‎هایی در زمینه سونامی در آنجا وجود دارد؛ با مطالعات گسترده‌ترِ پیش‌نشانگرهای حوادث طبیعی، درمدیریت اینگونه حوادث نقش پررنگ‌تری داشته باشیم».
شفیعی گفت: «سازمان نقشه‌برداری کشوربا توجه به سیاست‎های توسعه‌ای دریا محور که در برنامه ششم توسعه و سیاست‎های کلی آمایش سرزمین هم مورد تاکید مقام معظم رهبری قرار گرفته؛ با تهیه نقشه‎ها و چارت‎ها و تحقیقات هیدروگرافی در پهنه‌های آبی شمال و جنوب کشور، برای تحقق این سیاست‌ها، گام‌های بلندی برداشته است».
وی اظهار داشت: «در حال حاضر علاوه بر چارتهای منتشر شده، بیش از ۲۰۰ چارت دریایی دیگر، آماده انتشار داریم که مراحل پیچیده اخذ تاییدیه را طی کرده است و به تدریج منتشر خواهند شد».

بررسی امکان جایگزینی نام «کاسپین» برای دریای «خزر»
شفیعی همچنین با اشاره به اینکه ریاست کمیته تخصصی نام‎نگاری و یکسان‎سازی نام‎های جغرافیایی ایران، بر عهده سازمان نقشه‌برداری کشور است، ادامه داد: «در پی آن هستیم تا با انجام مطالعات تخصصی و اسنادی که در دست داریم نسبت به ترویج نام صحیح این دریا در داخل کشور اقدام کنیم. دریای خزر در اسناد قدیمی، با عنوان ایرانیِ «دریای کاسپین» معرفی شده و در نقشه‌های بین‌المللی هم با همین نام به ثبت رسیده ‌است، اما در داخل کشور نام «خزر» برای آن مورد توافق قرار گرفته‌، که از سوی بسیاری از صاحب‌نظران داخلی مورد اعتراض واقع شده و لذا این موضوع جای تأمل و بررسی بیشتری دارد».

کاهش یک متری ارتفای آب خزر در یک دهه
او گفت: «اگرچه دریای خزر طی چند دهه گذشته به تناوب روند افزایش و کاهش ارتفاع سطح آب را داشته‌است. اما طی سالهای اخیر روند تغییرات تراز آب این دریا عموماً کاهشی بوده و حتی می‌توان گفت که در یک دهه اخیر ارتفاع آب خزر حدود یک متر کاهش یافته؛ و طی دو سال گذشته نیز هر سال حدود ۴ سانتیمتر سطح آب این دریا پایین‌تر رفته ‌است. ناشی از تغییرات سالهای اخیر و پایین رفتن سطح آب، ایستگاه جزر و مدسنجی سازمان واقع در بندر ترکمن، از مدار خارج شد که باید نسبت به تغییر محل آن اقدام نماییم».
شفیعی افزود: «اگرچه با ایستگاههایی که برای اندازه‌گیری تراز آب دریای خزر در سواحل آستارا، بندر انزلی، نوشهر، امیرآباد و فریدون‌کنار داریم، به طور مستمر تغییرات ارتفاعی این دریا را پایش می‌کنیم، اما در خصوص پیش‌بینی درباره میزان تغییر ارتفاع آب دریای خزر در آینده، نمی‌توان اظهار نظر دقیقی داشت».