انتقال آب دریاچه خزر نابودی حیات خزرنشینان است

حرف تازه – از مدتها پیش شاهد تلاش طیفهای مختلف با انگیزه های متفاوت جهت انتقال آب بین حوزه ای از دریاچه خزر به کویر مرکزی ایران هستیم.فارغ از بررسی انگیزه های این عمل غیرکارشناسی در اینجا به پیامدهای مخرب این موضوع خواهیم پرداخت و از این رو گفتگویی با دکتر خدیجه گلین مقدم فعال محیط زیستی و رییس کمپین مخالفان انتقال آب دریاچه خزر به کویر انجام شده است.

-پروژه انتقال آب دریاچه خزر به کویر از چه تاریخی و با حمایت چه طیف هایی آغاز شده است؟
انتقال آب بین حوزه ای دریاچه خزر یک سبقه تاریخی مربوط به دوران پتر کبیر در روسیه دارد که با انگیزه ایجاد کانال کشتیرانی از دریاچه خزر به خلیج فارس مد نظر قرار داشت لیکن پس از مرگ وی این دست اندازی به حریم دریاچه به دست فراموشی سپرده شد تا دهه ۳۰ شمسی که دوباره با عنوان ایران رود این طرح مورد پیگیری قرار گرفت ولی به دلیل کمبود منابع مالی پیگیری نشد.متاسفانه در سال نود و یک رئیس جمهور دولت دهم در سفر استانی خود به سمنان وعده انجام این پروژه را داده و بلافاصله و بدون هیچ بررسی کارشناسانه ابلاغ اجرایی این طرح را به وزارت نیرو بخشنامه کرده و این وزارتخانه طبق دستور العمل دریافت شده از رئیس جمهور شروع به اقداماتی از قبیل طراحی نقشه،بررسی ها برای لوله گذاری و احداث آب شیرین کن را آغاز کرد ولی خوشبختانه با آغاز بکار دولت یازدهم این طرح معلق شد.متاسفانه در سال ۹۵ تحرکات جدیدی برای انتقال آب دریاچه آغاز شد که با ایجاد کمپین مشترک با حضور فعالین محیط زیستی و نخبگان و عموم مردم استانهای خزر نشین و پای کار آمدن آحاد مردم فارغ از جناح بندی های سیاسی در یک اقدام همه جانبه محیط زیستی این طرح دوباره متوقف شد.

-توجیه علمی و یا اقتصادی حامیان انتقال آب چیست؟
قطعا طرحی با این حجم تخریب و مضراتی که پیامدهای اجرای آن خواهد داشت از هیچ جنبه ای قابل توجیه نیست چرا که در کنار حجم بسیار بالای سرمایه گذاری و ترمیم و نگهداری مراحل اجرایی و عمرانی آن به صورت کلی باعث نابودی محیط زیست خزر که شامل گونه های منحصر گیاهی و جانوری آن است خواهد شد.کلیات این طرح نیز با مشکلات متعددی روبروست که هر فردی با حداقل سواد میتواند به آن پی ببرد.این طرح در مورد دریاچه بسته ای نوشته شده است که در مرزهای ایران به آبهای آزاد راه نداشته و تحت اختیار ایران نیست.از سوی دیگر در پروسه اجرا نیز دریاچه کاسپین در منهای ۲۷ متر آبهای آزاد قرار داشته که این میزان باید با عملیات پمپاژ به ارتفاع حدود ۲۸۰۰ متر برسد که این امر مستلزم ایجاد چندین نیروگاه برق و مصرفی بسیار بالا میباشد که در کنار ایجاد حوزچه های مختلف و هزینه های لوله کشی و احداث واحدهای آب شیرین کن همه و همه باعث ایجاد هزینه هایی نجومی خواهد شد که فارغ از سایر مضرات،این طرح هیچ توجیه اقتصادی نخواهد داشت و تنها برای نیل تعدادی افراد محدود با انگیزه های صرفا اقتصادی و سیاسی در حال پیگیری است.

-اجرای این طرح چه لطماتی در حوزه محیط زیست خزرنشینان خواهد داشت؟
به نظر من باید پرسید اجرای این طرح چه لطماتی به محیط زیست کشور،منطقه و حتی جهان خواهد زد. در گام اول به علت تصمیم بر شیرین سازی آب در مبدا و احداث آب شیرین کن در ساحل خزر میلیونها تن نمک را وارد دریاچه کاسپین خواهند کرد که این در کنار برداشت حجم قابل توجهی از آب در سال که حدود ۲۰۰ تا ۵۰۰ میلیارد متر مکعب تخمین زده شده است میتواند تنها با اجرای فاز اول باعث نابودی دریاچه،گونه های نادر گیاهی و جانوری،نابودی اکوسیستم و تاثیرات مخربی همچون فقر،بیکاری و کوچ اجباری را به دنبال خواهد داشت که کشور را وارد یک بحران جدی خواهد کرد.این درحالی است که هم اکنون که هنوز دریاچه خزر وارد همچین چالشی نشده نیز حال و روز خوبی از لحاظ زیست محیطی ندارد که باید اقدامات لازم سریعا و بدون فوت وقت در این باره انجام گیرد.

-تاکنون چه اقداماتی در مقابله با اجرای این طرح انجام شده است؟
قطعا اگر تاکنون و در دفعاتی که عزم طیفی که دنبال منفعت شخصی از اجرای این طرح بودند برای اجرای آن جزم شده بود با حساسیت سازی کارشناسان دلسوز و اطلاع رسانی و حضور آحاد فعالین محیط زیستی در پای کار نبود این طرح مخرب بارها اجرا شده بود و خزر سرنوشتی همچون دریاچه ارومیه و سد گوتوند را در آغوش کشیده بود.در سال ۹۵ و با آغاز به کار کمپین مخالفین انتقال آب خزر این جریان دارای سازماندهی مناسب با رویکردی صرفا محیط زیستی و دور از سیاست زدگی شد که این اصلی ترین مؤلفه پیروزی در این مبارزه در سال گذشته بود.اطلاع رسانی گسترده در سطح استانهای خزرنشین و کشور و امضای طومارهای بلند امروز اکثر قریب به اتفاق فعالین محیط زیست کشور در جریان این اقدام قرار گرفته و به هر نحوی صدای اعتراض خود را به گوش مسئولین رسانده اند.نکته قابل توجه در اینجا حمایت فعالین زیست محیطی استانهای جنوبی از جمله خوزستان،بوشهر،بندرعباس و حتی سمنان که خود در این طرح ذینفع میباشند در کمپین مخالفین انتقال آب خزر میباشد که باعث قوت قلب شده است.هدف نهایی کمپین تبدیل از کمپین به یک پویش ملی با نگاهی صرفا زیست محیطی برای پایان دادن به این کابوس همیشه همراه است که این امر مستلزم حضور پای کار مردم و حمایت مسئولین میباشد.

-طرح انتقال آب دریاچه خزر اکنون در چه مرحله ای قرار دارد؟
این طرح به صورت اجرایی در سال ۹۱ و با مصوبه هیئت دولت وقت کلید خورد و انجام کارهای تئوری آن از قبیل ترسیم نقشه و برنامه ریزی ها در آن سال انجام گرفت و بدون پیوست زیست محیطی و علمی در حال شروع فعالیت بود که خوشبختانه متوقف شد.هم اکنون این طرح جهت جلب رضایت مقامات مسئول دوباره در دست رایزنی قرار دارد و برخی از نمایندگان سمنان به صورت جدی پیگیر آن هستند که البته با مخالفت تعداد زیادی از اعضای مجامع نمایندگان سه استان شمالی روبرو هستند.لیکن سطح رایزنی های طرف مقابل به معاونت های ریاست جمهوری و سازمان محیط زیست رسیده که باعث نگرانی فعالین محیط زیست شده است که باید دوباره با اطلاع رسانی مردم را به پای کار آورد.

-و حرف آخر؟
من در کلام آخر اشاره میکنم به اهمیت محیط زیست از دیدگاه مقام معظم رهبری که در همه امور و تشخیص مصلحت انقلاب و کشور فصل الخطاب محسوب میشود ایشان در مورد اهمیت محیط زیست میفرمایند:
مسئله محیط زیست و حفظ منابع طبیعی برای ما مسئله ای تجملاتی و درجه ۲ محسوب نمیشود این موضوع یک مسئله حیاتی بوده و در تلاشهای صورت گرفته برای توسعه کشور اولویت باید با این بخش باشد.