ارکان اصلی توسعه ؛ با نگاه موردی به کلانشهر رشت

حرف تازه : رشد شهر‌ها نه تنها بر تمامی جهات زندگی انسان تاثیر می‌گذارد بلکه در ایجاد ارتباط بین انسان و محیط نیز شرایط جدیدی را به وجود می‌آورد. در دهه‌های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ میلادی، رشد اقتصادی را عامل اصلی توسعه می‌دانستند اما در دهه ۱۹۷۰، با اندکی تامل در واقعیت‌های موجود در کشورهای کمتر توسعه یافته (عقب مانده) این مهم حاصل شد که علاوه بر رشد اقتصادی، تغییرات اساسی کیفی در ساختار اقتصادی، سیاسی و فرهنگی نیز در دستیابی جوامع به توسعه نقش اساسی را ایفا می‌کنند. بنابراین توسعه برخلاف رشد که تنها جنبه کمی دارد، حاوی جنبه‌های کیفی است.

اما در جوامع مدرن، توسعه به حقوق و منزلت انسان توجه خاص داشته و هدف نهایی آن ایجاد رضایتمندی در جامعه است که تحقق این امر در گرو کاهش محرومیت‌های مادی و نابرابری‌های اجتماعی، تحت لوای پدیداری نوعی از توسعه در زندگی بشر با عنوان «توسعه شهری» ممکن می‌گردد که البته عوامل بسیاری می‌توانند بر آن تاثیرگذار باشند. در ادامه به برخی از ارکان موثر بر توسعه کلانشهر‌ها  پرداخته می‌شود:

۱- عوامل طبیعی: همچون اشکال ناهمواری‌ها و عوارض طبیعی مانند کوه، دشت، رودخانه، جنگل، جلگه، ساحل و… در چگونگی طراحی عناصر شهری «شکل، ساختار و بافت شهری» و در ‌‌نهایت در توسعه شهر‌ها نقش تعیین کننده‌ای دارند، به طوری که شهر‌ها به تبعیت از این شرایط و با سنجش میزان فرصت‌ها و تهدیدهای حاصله توسط آن‌ها شکل گرفته و به رشد و توسعه خود ادامه می‌دهند.

۲- عوامل اقتصادی: اقتصاد، پایه اصلی مطالعات شهری بوده و توسعه هر شهر در ارتباط مستقیم با میزان اشتغال، درآمد افراد و چگونگی این درآمد زایی در شهر می‌باشد. در واقع علل پیدایش توسعه و رونق شهر‌ها قبل از هر چیز دیگر، عامل اقتصاد است.

۳-عوامل اجتماعی:  در مطالعات شهری لازم است به موازات بررسی توپوگرافی طبیعی، به توپوگرافی اجتماعی گروه‌های مستقر در شهر‌ها نیز توجه شود. در اینجا منظور از توپوگرافی اجتماعی، بررسی منزلت‌های اجتماعی محله‌های مختلف شهر همچون خصوصیات فرهنگی، مسائل رفتاری، اعتقادات مذهبی، سیستم آموزشی و… بوده که مبنایی برای تفریق اقشار مختلف ساکن در شهر‌ها به شمار می‌رود.

۴- عوامل سیاسی: دولت‌ها و تصمیمات سیاسی همواره در شکل دهی سیمای شهر‌ها تاثیر بسزایی داشته و می‌توانند مجموعه یک شهر را جاذب یـا عاری از جذابیت سازند. توجه به توسعه شهر‌های میانی و کوچک و سرمایه گذاری در آن‌ها به منظور ایجاد اشتغال و جلوگیری از مهاجرت بی‌رویه افراد به شهرهای بزرگ و کنترل رشد غیر متعارف کلانشهر‌ها نیازمند اتخاذ و اجرای پاره‌ای از تصمیمات سیاسی کاربردی در سطح خرد و کلان می‌باشند.

حال با یک نگاه جامع به عوامل مطرح شده در مورد کلانشهر رشت (به عنوان نمونه موردی) این مهم حاصل می‌شود که:

از نظر طبیعی با توجه به محل استقرار، این کلانشهر واحدی جلگه‌ای است که در مقایسه با سایر بخش‌های جلگه‌ای گیلان، گستردگی بیشتری داشته و با توجه به شکل زمین و مستعد بودن خاک، همواره شرایط لازم برای تشکیل سکونتگاه‌های زیستی و بستر مناسب جهت توسعه در این ناحیه را دارا می‌باشد.

از نظر اقتصادی، این کلانشهر یکی از قطب‌های کشاورزی و گردشگری در سطح کشور بوده و از نظر تولید عمده محصول برنج کشور، فولاد و نانو داروهای ضد سرطان و… یکی از مهم‌ترین شهرهای ایران محسوب می‌شود.

لذا امید است مدیران شهری در سطوح بالا دست با اعمال سیاست‌های هوشمندانه و با در نظر گرفتن پتانسیل‌های غنی و گا‌ها فراموش شده این کلانشهر در افزایش سرعت قطار توسعه که چندی است با همت شهردار رشت دکتر ثابت قدم به درستی در مسیر خود قرار گرفته است کوشا باشند.

در پایان ضمن عرض تبریک به همه منتخبین مردم روشن فکر و ولایتمدار ایران زمین در انتخابات دهمین دوره مجلس شورای اسلامی بخصوص مهندس جعفرزاده و پنجمین دوره مجلس خبرگان رهبری، امید است در سال‌های پیش رو با اعتبار از اعتماد مردم، گام‌هایی در جهت گسترش عدالت اجتماعی و توسعه در سطح محلی، منطقه‌ای و ملی توسط این عزیزان برداشته شود.

گیل نگاه/ رکسانا فداکار ماسوله ( معمار و کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری )