آمارها نباید به سمت غیرواقعی هدایت شوند

حرف تازه – همایش روز ملّی آمار و برنامه‌ریزی با حضور رئیس، معاونین و کارشناسان سازمان مدیریت و برنامه ریزی گیلان، مدیران و کارشناسان دستگاه های اجرایی و دانشگاهیان در تالار حکمت دانشگاه گیلان برگزارشد.

به گزارش روابط‌عمومی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان گیلان، در این همایش رئیس سازمان در سخنانی ضمن تبریک روز آمار و برنامه‌ریزی و خیر مقدم به سخنرانان و مدعوین همایش گفت: آمار علم تازه‌ای نیست و به تازگی وارد بازار علم نشده اما توجه به این علم کمی دیر صورت گرفته است؛ به گونه‌ای که از سال ۲۰۱۰ روز جهانی آمار توسط سازمان ملل اعلام شده و گرامی داشته می شود.

کیوان محمّدی با بیان اینکه علم آمار از گذشته های بسیار دور در خدمت جامعه بشری بوده است افزود: امپراتوری های بزرگ در گرفتن مالیات، سربازگیری و احصای جمعیت به نوعی از آمار استفاده می کردند، اما تبدیل‌شدن آمار به یک پدیده جهانی تا دهه اول هزاره سوم بعد از میلاد طول کشید که جای بسی تعجب دارد.

رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان گیلان، علم آمار را یک فن دانست که آرام در همه علوم اثر می گذارد و ادامه داد: امروز هیچکس نمی تواند در اینکه آمار یک ابزار حیاتی در تمدن جدید است شک کند و اگر آمار را کنار بگذاریم، همه علوم از جمله اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، کشاورزی و… تعطیل می شود.

وی با بیان اینکه آمار در علوم فیزیک، شیمی و ریاضی هم توانسته جایگاه خودش را تثبیت کند، یادآور شد: آمار به یک ابزار اصلی برای توسعه در همه زمینه ها تبدیل شده و غیر ممکن است بخواهیم برای کشور برنامه توسعه داشته باشیم، اما به آمار توجه نکنیم.

محمّدی خاطرنشان کرد: باید توجه داشت که می توان با تکنیک های آماری و جابجایی اعداد و ارقام جامعه را به سمتی غیر واقعی سوق داد، اما این امر برای درازمدت امکان پذیر نیست و متولیان امر آمار در جامعه به مرور مشروعیت و مقبولیت خود را از دست می دهند.

وی با بیان اینکه کمیسیون آمار سازمان ملل در سال ۱۹۴۷ شکل گرفته و شاخص های این علم مشخص شده است، تأکید کرد: اطلاعات آماری باید بی‌طرف باشد، زیرا یکی از خطراتی که آمار را تهدید می کند، این است که سیاستگذاران بر مبنای آن چیزی که می خواهند آمار را هدایت کنند.

رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی گیلان، خدمت به جامعه انسانی را ویژگی علم آمار دانست و افزود: علم آمار باید قابل اعتماد باشد و این قابل اعتماد بودن را باید در عرصه زمان به جامعه عرضه و آن را تثبیت کند.

وی متذکر شد: علم آمار باید در خادمانه، صادقانه و ناشی از تخصص باشد لذا در حیطه آمار باید به پرورش دانشجویانی بپردازیم که برای خودشان رسالت قائل هستند.

محمّدی برخی از آمارها در کشور را قابل بحث دانست و عنوان کرد: با این وجود، کارشناسانی در سطح کشور هستند که آمار و اطلاعات موجود با تلاش و کوشش آنان شکل گرفته و قوام یافته است و اگر امروز بخواهیم برنامه ریزی داشته باشیم براساس همین آمارها دستورالعمل ها را تعیین می کنیم.

وی با بیان اینکه آمار صرفاً علم عدد نیست، گفت: آمار علم تحلیل و استنتاج است و تخصص و فرزانگی می خواهد که خوشبختانه در همکاران ملّی و استانی ما شاهد هستیم.

رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی گیلان با اشاره به برگزاری سومین همایش گرامیداشت آمار و برنامه ریزی در سومین سال احیای این سازمان، خاطرنشان کرد: قطعاً مشکلات کشور بدون علم حل نخواهد. برای توسعه، پیروزی، موفقیت و بهبود وضعیت کشور باید سراغ علم و عالم برویم لذا اصرار داریم دانشگاهیان وارد عرصه اجرایی شوند.

آمار کافی در حوزه های فرهنگی و اجتماعی در کشور تولید نمی شود

معاون پژوهشی دانشگاه گیلان نیز در همایش روز آمار و برنامه‌ریزی، آمار را مهمترین ابزار ارزیابی عملکرد گذشته و حال و برنامه ریزی برای آینده دانست و گفت: آمار یکی از عوامل اصلی سیاستگذاری مدیریت در هر سازمانی محسوب می شود.

سید ضیاءالدین میرحسینی با بیان اینکه دنیای پرتحول امروزی دنیای آمار و احتمالات نامگذاری شده است، افزود: برای اینکه بتوان تصویر روشنی از ارزشیابی فعالیت های یک حوزه به منظور تصمیم گیری معتبر به دست آورد، لازم است از علم آمار برای تبیین، تصحیح و تعیین آن استفاده کرد.

وی ادامه داد: در دنیای امروز بانک داده به عنوان یکی از ابزارهای مهم تحلیل شرایط، روندها و پیش بینی های آینده به شکل جدی مورد توجه قرار می گیرد و به راحتی نیز اطلاعات تولید شده در اختیار پژوهشگران و محققین گذاشته می شود.

معاون پژوهشی دانشگاه گیلان با بیان اینکه در کشور ما سازمان بزرگی تحت عنوان «مرکز ملی آمار ایران» مسئولیت سازماندهی امور مربوط به آمار را بر عهده دارد، تصریح کرد: با وجود اینکه اطلاعات بسیار خوبی توسط این مرکز و معاونت های آن در استان ها تولید می شود، اما در چند حوزه بسیار مهم آمار با چالش های جدی مواجه هستیم.

میرحسینی اضافه کرد: متاسفانه آمار کافی در بسیاری از حوزه های فرهنگی و اجتماعی در کشور تولید نمی شود و اطلاعات قابل اتکایی در شهرها و روستاها از وضعیت فرهنگی و اجتماعی وجود ندارد.

معاون پژوهشی دانشگاه گیلان عنوان کرد: هنوز ساختار بانک جامع داده مکان محور در تمام حوزه ها وجود ندارد. در واقع بانک جامع داده اگر بتواند با بانک جامع نقشه متصل شده و اطلاعات ارزشمند مکان محور را تولید کند، قطعا در فرایند تصمیم سازی و تصمیم گیری درست بسیار موثر خواهد بود.

وی با بیان اینکه امکان دسترسی محققین و پژوهشگران به داده ها و آمارها در برخی موارد سخت و گاهی غیرممکن است، خاطرنشان کرد: جهت تحلیل شرایط موجود باید بتوان به پژوهشگران اعتماد کرد و داده ها و اطلاعات موجود را در اختیار آنان قرار داد تا نتایج تحقیقات آنان در مسائل جامعه با یقین بیشتری به کار گرفته شود.

میرحسینی دانشگاه گیلان را بزرگترین دانشگاه استان های ساحلی کشور دانست و یادآور شد: دانشگاه گیلان برای علم آمار که کاربردهای متنوع و متعددی در سایر حوزه های علمی دارد، برنامه ریزی جامع و گسترده ای کرده و در حال حاضر، در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری مجری بوده است.

معاون پژوهشی دانشگاه گیلان با بیان اینکه طی دو سال آینده مجری رشته آمار ریاضی در مقطع دکتری و رشته های بیم سنجی و آمار اقتصادی در مقطع کارشناسی ارشد هستیم، متذکر شد: امیدواریم این پتانسیل علمی بیش از پیش در برنامه ریزی های ملی و منطقه ای مورد استفاده قرار گیرد.

دستگاه های اجرایی برای نظام آماری نوین پیشقدم باشند

سپس معاون آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه ریزی گیلان از اهم فعالیت‌ها و اقدامات معاونت آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه ریزی گیلان طی یکسال گذشته سخن گفت و افزود: برای حذف جمع‌آوری، کنترل و تولید اطلاعات ثبتی به صورت سنتی و کاغذی سامانه «اطلاعات آماری استان» راه اندازی شده است.
وحید طیفوری سامانه مذکور را بهترین سامانه جمع آوری الکترونیکی اطلاعات دانست که با استفاده از دانش فرزندان گیلان ایجاد شده است و ادامه داد: هم اکنون بیش از ۹۵ درصد اطلاعات به صورت الکترونیکی جمع آوری، پردازش، ارزیابی و ارائه می شود و ۵ درصد باقیمانده ناشی از دستگاه هایی است که دسترسی به سامانه برایشان مجاز نیست.
معاون آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه ریزی گیلان، همچنین از راه اندازی سامانه « ساوانا » به منظور دسترسی آسان، شفاف و یکسان کاربران به اطلاعات موجود خبر داد و تصریح کرد: اطلاعاتی که قابلیت ارائه برای کاربران، محققین، پژوهشگران و برنامه ریزان را دارد، با استفاده از این پایگاه به سایر پایگاه های اطلاعاتی متصل و دانلود می شود.
وی بخشی از فعالیت های معاون آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه ریزی را شامل انتشارات آماری دانست و متذکر شد: تهیه سالنامه آماری، تهیه شاخص‌های آماری ماهانه در حوزه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و چاپ سالنامه و آمارنامه ۱۳۹۴ براساس ویرایش جدید مرکز آمار ایران از جمله اقدامات این معاونت بوده است.
طیفوری، از اجرای بیش از ۴۱ عنوان طرح آمارگیری ماهانه، فصلی و موردی طی یک سال و نیم گذشته سخن گفت و ادامه داد: این طرح‌ها با مراجعه به بیش از ۳۱ هزار نمونه خانواری و کارگاهی توسط ۲۳ هزار و ۵۰۰ نفر روز رده‌های عملیاتی اجرا شده است. همچنین ۱۲۰ گزارش در حوزه حساب و ۲۰ عنوان تحلیل آماری تهیه شده است.
وی با بیان اینکه فضای آماری کشور و استان با چالش های جدی مواجه است، خاطرنشان کرد: عدم همکاری برخی از دستگاه های اجرایی در ارسال داده های آماری، راه اندازی یا توسعه پایگاه های اطلاعاتی آماری – مکانی بدون توجه به رعایت استانداردها، عدم کنترل، دقت و به روزرسانی بسیاری از فیلدهای کلیدی و مهم در تولید چارچوب فهرست های آماری، عدم وجود الزام قانونی یا عدم رعایت الزامات توسط عاملین و بنگاه های اقتصادی، ناتوانی برخی از پایگاه های اطلاعاتی در تهیه گزارش های آماری، بی توجهی به نیازهای آماری سایر دستگاه ها در طراحی پایگاه اطلاعاتی در یک دستگاه خاص، کمبود نیروهای متخصص به ویژه دانش آموختگان رشته آمار در واحدهای آمار و اطلاعات دستگاه ها، ارائه آمارهای بدون پشتوانه علمی و اظهارنظر کارشناسی و جزیره ای کار کردن برخی از نهادهای تولیدکننده آمار و اطلاعات از جمله این چالش هاست.
معاون آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه ریزی گیلان، با بیان اینکه نبود واحد آمار و اطلاعات در برخی دستگاه ها منجر به چندگانگی و بی اعتمادی به آمار و اطلاعات آن دستگاه می شود، اظهار کرد: رعایت اصول ۱۰گانه آمارهای رسمی و رعایت پیاده سازی حوزه ها و اصول چارچوب کیفیت آماری در کشور مغفول است.
طیفوری، با تاکید بر لزوم تدوین برنامه ملی آمار و مدرن سازی نظام آماری متناسب با استاندارهای روز دنیا، خاطرنشان کرد: با اراده مثبتی که در مرکز آمار ایران و شورای عالی آمار وجود دارد و حمایت ویژه ای که در حوزه تغییر نظام آماری و نگاه مدرن به نظام آماری فعلی ایجاد شده، پیش بینی می کنیم این برنامه تا اوایل زمستان آماده و به دستگاه های اجرایی ابلاغ شود.
وی همچنین خواستار استفاده حرفه ای از ظرفیت رسانه ها و صداوسیما درخصوص ارتقای فرهنگ و سواد آماری شد و گفت: نیازمند توجه جدی مدیران به نحوه ثبت، ضمانت صحت، مسئولیت پذیری و مستندسازی در تولید آمار رسمی هستیم. همچنین کلیه دستگاه ها باید با نظام آماری استان در جهت نیل به نظام مدرن آماری تعامل سازنده داشته و پیشقدم باشند.

درادامه دکتر سید محمود طاهری عضو هیئت علمی دانشکده فنی دانشگاه تهران با موضوع وضعیت فعلی علم آمار در جهان، دکتر علی‌اصغر بانویی عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با موضوع شناسایی محور توسعه استان گیلان با تأکید برتولید و توان اشتغالزایی براساس جدول داده و ستانده ۱۳۹۲ استان و دکتر میثم عفتی عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان با موضوع نقش اطلاعات مکان‌مند در مدیریت و برنامه‌ریزی استان، دکتر بهروز فتحی عضو هیئت علمی و نماینده انجمن آمار دانشگاه گیلان با عنوان چالش‌های آموزش آمار در دانشگاه‌ها به سخنرانی پرداختند. ضمن آنکه وحید طیفوری معاون آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان گیلان به ارائه گزارش عملکرد و تشریح فعالیت‌های این معاونت پرداخت.

در پایان این همایش از مدیران و کارشناسان دستگاه های اجرایی و فعالین حوزه آمار و برنامه ریزی و نیز دانشجویان برتر گروه آمار دانشگاه گیلان تقدیر و تجلیل بعمل آمد.